Ný saga - 01.01.1991, Síða 76

Kristín Ástgeirdóttir
dauða Gríms amtmanns skrifar
hún Þóru Grímsdóttur á dönsku
og minnist bróður síns með
þessum orðum: „Eftertiden vil
ære ham og velsigne hans minde
og erkende, at han var en af
Islands rettskaffnest Embeds-
mand, sin Konge tro og elskede
sit Födeland“.3"
Grími syni sínum skrifar hún
1858: Já, það er gott að þú ert
kominn heill heim aftur, og
sannfærð er ég um, að þú hefur
rekið þitt erindi með dugnaði og
samvizkusemi, sem samir trúum
undirsáta".®
Hinn umdeildi Trampe greifi
sem sá til þess að Þjóð-
fundinum var slitið fær ekki
lélega einkunn hjá Ingibjörgu í
bréfi til Gríms 1. maí 1858,
þegar kláðamálið var á dagskrá:
„Eg er þér samdóma i því, að
það er óþarfi að takir ritgjörðir
Þjóðólfs, þær sem meiða
greifann eða yfirvöld hér.
Greifinn hefur haft góðan vilja
viðvíkjandi kláðamálinu, en það
sést ekki íyrr en eftir nokkur
ár, hver réttast hefur haft fyrir
sér í þessu efni. Eg býst helzt
við, að hinir amtm(ennirnir)
þykist líka hafa á réttu að
standa og hafi meinað þetta vel.
Þó er mér næst að halda
greifinn hafi gjört sínar sakir
bezt. Ég held þeir séu í Þjóðólfi
fullbúnir að jagast um þetta“.”
Bréf Ingibjargar þau er prent-
uð hafa verið ná ekki lengra
en til ársins 1858. Sjálf-
stæðisbaráttan var þá komin í
hnút og mest deilt um
kláðamálið og fjárhagsmálið.
Ingibjörg bjó í virðulegri elli á
Bessastöðum allt til dauðadags
1865 og var grafin þar með
viðhöfn. Hún vænti ekki langrar
ævi meðan hún var ung, en
örlög hennar urðu önnur.
Ingibjörg sá á eftir bróður,
manni og þremur börnum í
gröfina áður en hún var öll.
Grímur Thomsen var búsettur
erlendis til 1867 sem áður segir,
en tók þá við Bessastöðum og
átti eftir að blanda sér heldur
betur í íslensk stjórnmál.
Guðrún Þorgrímsdóttir dó frá
mörgum börnum 1860, en
Kristín Þorgrímsdóttir lifði til
ársins 1871. Grímur kvæntist
1870 Jakobínu Jónsdóttur frá
Hólmum í Reyðarfirði, en hún
er annar merkur bréfritari sem
vert væri að skoða."
NIÐURLAG
Hér með kveðjum við Ingibjörgu
Jónsdóttur að sinni, með þeirri
spurningu hvaða ályktanir megi
draga af skrifum hennar.
Eg hygg að Ingibjörg hafi
fremur verið undantekning en
regla ef miðað er við konur á
hennar tíð. Hún var á ung-
lingsárum á einu helsta
embættismannaheimili landsins,
í nánd við helsta postula
upplýsingastefnunnar Magnús
Stephensen. Hún hafði aðgang
að blöðum og erlendum
fréttum og á meðan skólahald
var á Bessastöðum voru í
kringum hana bæði skólapiltar
og kennarar sem eflaust ræddu
heimsviðburði jafnt sem
landsins gagn og nauðsynjar.
Þær voru ekki margar konurnar
sem voru í svo náinni snertingu
við strauma þjóðlífsins.
Ingibjörg var iðinn bréfritari
eins og fram hefur komið. Hún
sagði fréttir og lét í ljós álit sitt
um leið og hún tíundaði
iðulega skoðanir sem hún
heyrði hjá öðrum. Hún var
kona sem fylgdist með, en
sjónarhorn hennar er þess sem
horfir á úr fjarlægð. Hún setti
ekki fyrir sig að menn væru
föðurlandsvinir, því hún var í
vinfengi við marga þeirra eftir
að hafa kynnst þeim sem
skólapiltum á Bessastöðum. Það
er bara eins og þetta brambolt
þeirra komi henni lítið við. Hún
var hvorki hugsjónakona né
baráttukona. Hún tók hvorki
afstöðu með eða á móti
sjálfstæðisbaráttunni, en hún
hlustaði greinilega meira á
raddir efasemdarmannanna en
hinna baráttuglöðu. Hún var
jarðbundin bóndakona sem
spurði hvað hlutirnir kostuðu.
Það má geta þess hér að
föðurlandsvinirnir höfðu sín áhrif
á Ingibjörgu þrátt fyrir allt. í
fyrstu bréfum hennar ber mikið
á dönskuslettum, en hún hefur
eins og fleiri tekið sig til seinna
meir og farið að skrifa „hreina“
íslensku.
Sjónarmið Ingibjargar eru
fremur íhaldssöm og spegla
vantrú, sbr. það sem fram
kemur um verslunarfrelsið og
mat hennar á þeirn breytingum
sem orðið hafa. Þar er engin
von, enginn hugur sem segir
við erum að ganga götu til
góðs. Hún virðist ekki meta
það mikils að hreyfing er
komin á þjóðlífið. Kannski
áttaði fólk sig ekki á
breytingunum, kannski var
þarna á ferð ákveðið afskipta-
leysi, kannski var kyrrstaðan
tryggust.
Fyrst og fremst bar Ingibjörg
þó hag sinnar fjölskyldu fyrir
brjósti. Viðhorf hennar réðust
mjög af því hvernig atburðirnir
snertu Grím Jónsson. Þegar
angi frelsishreyfingarinnar
snerist gegn bróður hennar
voru þar voðaverk á ferð að
mati Ingibjargar. Hún átti
harma að hefna, því hvort sem
mótmæli norðlendinga drógu
Grím til dauða eður ei, varð
Ingibjörg fyrir einu mesta áfalli
lífs síns við dauða hans.
í gegnum þykkt og þunnt
studdi Ingibjörg Grím og eflaust
hafa viðhorf embættismannsins
sem þjónaði sínum kóngi
dyggilega haft áhrif á hana.
Bjarni Thorarensen amtmaður
skrifaði um Grím að hann vildi
gera allt danskt.13 Hvergi
kemur þó fram hjá Ingibjörgu
nein sérstök aðdáun á Dönum,
en henni fannst greinilega
mikilvægt að menn væru trúir
undirsátar.
Hversu dæmigerð viðhorf
Ingibjargar Jónsdóttur voru skal
ósagt látið að sinni. Þegar
brotunum verður raðað saman
í heildarmynd verður staða
hennar Ijósari. Þökk sé
Ingibjörgu fyrir mikil skrif og
ítarleg. Þau varpa ljósi á daglegt
líf, hugsunarhátt og örlög konu
sem ekki átti margra kosta völ
fremur en aðrar konur 19.
aldar.
Hvergi kemur þó
fram hja Ingibjörgu
nein sérstök aödáun
á Dönum, en henni
fannst greinilega
mikilvægt aö menn
væru trúir
undirsátar.
Hún vænti ekki
langrar ævi meöan
hún var ung, en
örlög hennar uröu
önnur. Ingibjörg sá
á eftir bróður, manni
og þremur börnum I
gröfina áöur en hún
var öll.
74