Ný saga - 01.01.1991, Qupperneq 82

Reyndar er mjög
áberandi í
sjónvarpsþáttum aö
þeir eru fullir af
allskyns lausnum
sem oft eru mjög
vandræöalegar.
Stundum eru ekki
minnstu tengsl á milli
texta og myndar, fólk
tekur hins vegar
ekkert eftir því
vegna þess aö
myndefnið dregur aö
sér athyglina.
myndræna farið að ráða ferðinni
algerlega, hugsunin um að efnið
væri skemmtilegt og liti vel út
orðin allsráðandi. Þetta truflaði
náttúrlega „konseptið" mjög
mikið og varð til þess að ég gat
einfaldlega ekki sagt allt það
sem mig langaði til að segja.
Þetta var ákaflega lærdómsríkt.
Ég fékk litla sem enga leið-
sögn! Ég samdi handrit sem var
vel tekið og athugasemdalaust
af samstarfsmönnum mínum lrjá
Sjónvarpinu. Ég var eiginlega
látinn einn um þetta. Það komu
aldrei neinar athugasemdir um
handritið, aldrei! Ég átti bara að
ráða þessu. Þetta fannst mér
óskaplega skrýtið. Ég skipulagði
allt saman, ákvað hvar átti að
taka, bjó til verkefnalista o.s.frv.
Sjónvarpsmenn komu auðvitað
með ábendingar um tökur og
þess háttar. Þegar svo kom að
samskeytingu var ekkert tekið
upp aftur; allt var „fast“. Hraðinn
er svo mikill í lokin; maður sér
þrjár myndir í einu og það verður
að ákveða strax hvað tekið
verður. Síðan er allt „fryst“.
Vonbrigðin voru þau að ég
skyldi ekki í'á einhverja svörun
frá Sjónvarpinu til að koma
þessu í myndrænan búning. Ég
er ekki búinn að læra það
ennþá hvort til sé einhver lykill
að því hvernig maður gerir þátt
eða hvort þetta er náðargáfa að
sameina allt þetta: segja
ákveðna sögu, koma ákveðinni
skoðun á framfæri.vera
nákvæmur en geta samt gert
lifandi, aðgengilegan og
áhrifaríkan þátt. Ég held að eigi
að vera hægt að læra um þetta
af hinum reyndu.
Erlendur: Það er engin
uppskrift til að því. Menn verða
bara að ganga út frá því að
þetta sé ekki einfalt og að því
verði ekki rumpað af.
Ég er um þessar mundir að
búa til mynd um sögu útgerðar
og stöðu útgerðar á Islandi. Hún
er í þremur hlutum, í raun þrjár
sjálfstæðar ntyndir. Sögulegi
þátturinn er í tveimur hlutum,
50 mínútur hvor og þátturinn
um nútímann er 70 mínútna
langur. Fyrirtækið sem ég starfa
við, Lifandi myndir; gerir þetta
fyrir LIU. Okkar niðurstaða er
sú að ef maður ætlar sér að
gera mynd um sögulegt efni og
nýta sér heimildamyndir, segja
söguna með myndum, þá verður
að byrja á því að rannsaka allt
myndefnið. Auðvitað verða
menn að hafa einhverja
hugmynd um það hvað menn
vilja segja. Leiðin sem Helgi fór
er alveg rétt. Mikilvægt er að
hafa sem allra besta yfirsýn yfir
það myndefni sem er til umráða.
Leiðin að markinu liggur í
gegnum myndefnið. Maður
kemst ekkert áfram með
einstaka efnisþætti án þess að
hafa myndir. I hinu ritaða máli
er maður hins vegar aldrei
stopp.
Helgi: Hvað er þá til ráða þegar
komið er aö flóknum sögulegum
fyrirbærum? Hvað á að sýna
þegar talað er um upplýsinguna
svo dæmi sé tekið? Reyndar er
mjög áberandi í sjónvarpsþáttum
að þeir eru fullir af allskyns
lausnum sem oft eru mjög
vandræðalegar. Stundum eru
ekki minnstu tengsl á milli texta
og myndar; fólk tekur hins
vegar ekkert eftir því vegna þess
að myndefnið dregur að sér
athyglina. Ég gerði þær kröfur
til sjálfs mín að alltaf væru tengsl
á milli þess sent ég sagði og
myndannna. Ég er búinn að sjá
svo marga þætti um ævina sem
eru fullir af einföldum lausnum.
Kannski er verið að segja frá
bónda og fjölskyldu hans og á
meðan er sýnd kýr |wí hann
átti m.a. nokkrar kýr! Þetta er
útgönguleið eða myndskreyting
en kemur efninu ekkert við.
Annað atriði er þegar verið
er segja frá atburðum einhvers
tiltekins árs og á meðan eru
sýndar myndir frá allt öðrum
tíma. Dæmi um þetta er
sjónvarpsþáttur um árið 1890.
Þar voru aftur og aftur sýndar
myndir sem voru bæði eldri og
yngri og tengslin við efnið
engin. Ut frá sagnfræðilegu
sjónarmiði er þar um hreina og
klára fölsun að ræða.
Eggert: Ég þekki dæmi þess að
í sitthverri myndinni var sama
myndskeiðið látið spanna
tímann frá 1930 og fram undir
1950. Það var hins vegar úr
Bækur hafa fram til þessa veriö ær og kýr sagfræöings. Hafa sagnfræöingar
vanrækt aðrar heimildir en ritaöar?
80