Birtingur - 01.01.1966, Síða 61

gerðir, ekkert ónáðar þá framar, nema hvað
leikararnir tala framhjá þeim.
í „Hamlet“ eru þeir hirðmenn; þar er róið
undir og prinsinum brugguð launráð; þeir
eru fjöldinn, sem heldur honum i greip
sinni, þvingar hann og drepur.
í „Faust“ Marlowes eru þeir gestir í kvöld-
Verði Fausts, fulltrúar hversdagsleikans, með-
almennskunnar, afhjúpaðir af leikurun-
um tveimur, sem gefa sig að þeim — og stinga
þar gjörsamlega í stúf við ákafan og aðsóps-
mikinn bragðarefinn Mefisto.
Leikstjórinn hefur því tvær heildir að virkja.
Samruni leiksins er kominn undir hinu aug-
ljósa hlutverki áhorfenda. Leikarinn verður
að Játa sér skiljast, að þar er annar hópur
roótleikara, sem hann á að taka höndum sam-
an við. Áhorfandinn verður að gera sér Ijóst,
að hann á að leika, taka þátt í sýningunni, a.
u1- k. sem statisti, að hann gaumgæfir og
honum er gaumur gefinn; hann hefur hætt
sér út í sannkallað æfintýri.
hað sem fram fer í slíku leikhúsi, er fremur
athöfn til þátttöku en sýning að horfa á.
Leikarinn gerist hinn framtakssami talsmað-
ur áhorfenda í heild, um leið og hann ögrar
þeim og örvar þá til samstarfs. Þar verða lif-
ahdi tengsl milli leikara og áhorfenda, beint
líkamlegt samband, sem fyrirfinnst ekki í
öðrum formum leikmenntar: kvikmyndum,
sjónvarpi, íþróttum.
Þessu sambandi má líkja við fjörefni, sem
leikarinn notar fyrst og fremst til að koma
áhorfendum til við sig og bjóða þeim síðan
til vígs. Hann fer um salinn, en í rauninni
vegur hann um leið að hugmyndum við-
staddra. Og þótt áhorfandinn taki hvatningu,
færist hann í rauninni undan samstarfi við
leikarann, því hann vill fyrir hvern mun verja
það, sem honum er bannheilagt, hin vana-
föstu gildi.
En nálægðin gerir áhorfandann næman á
hvert smáatriði, hver minnstu svipbrigði.
Hann skynjar alla líkamlega tjáningu leikar-
ans með tvöföldum styrk: svitaþefinn, and-
ardráttinn — oft óreglulegan, viðgerðar tenn-
ur, lögun naglanna, blæinn á hörundinu o. s.
frv.
í sama herbergi, við sömu aðstæður, getur
áhorfandinn ekki varizt með því að einangra
sig. Þó vill hann ekki missa blekkingu sína,
rósemi né þægilegar kenndir; hann neitar að
viðurkenna þá afhjúpuðu mannsmynd, sem
leikarinn birtir, og heldur dauðahaldi í frið-
helgar hugmyndir sínar, því hann vill ekki
horfast í augu við sannleikann um sjálfan
sig.
Og þess vegna gengur hann til móts við leik-
IíIRTingur
59