Ritmennt - 01.01.2005, Síða 33

RITMENNT
HIMNABREF OMMU MINNAR
elcki sízt með hliðsjón af dönskum himna-
bréfum og eins hinum íslenzku. Þessi grein
er í ársriti Vastmanlands fornminnesfören-
ing, nr. 36, sem út kom 1948. Höfundur
hennar, Sven Drakenberg, setur þar fram
skýrar hugmyndir um tilurð þessara bréfa.
Drakenberg birtir þar himnabréf, staf-
rétt og orðrétt. Fáum árum áður en hann
birti grein sína, hafði hann fengið heimsókn
manns, sem bað hann um aðstoð við að
lesa skrif, sem hann átti. Hafði faðir hans,
sem var látinn, beðið fjölskyldu sína að
geyma það vandlega. Þetta skrif var með
rithönd, sem ekki var slæm, en samt engan
veginn auðveld aflestrar. Greinarhöfundur
segir, að bréfið hafi litið út fyrir að vera
um hundrað ára gamalt. Var fyrirsögn þess:
Himmelsbrev. Tekur hann fram, að það
sé skrifað með einkennilegri og óreglulegri
stafsetningu og með engum greinarmerkj-
um. Jafnvel hefur verið hlaupið yfir orð og
orð. Eftir öllu að dæma var bréfið greinilega
afskrift eftir einni eða fleiri mun eldri upp-
skriftum. - Eigandi himnabréfsins upplýsti,
að það hefði gengið í arf til rnargra kynslóða
í bændastétt í sveitinni kringum Vásterás.
Drakenberg birtir svo þetta himnabréf
nákvæmlega eins og það var skrifað. Við
lestur þess kemur í ljós, að það er náskylt
þeim dönsltu hréfum, sem ég hef séð, enda
er í uppliafi beinlínis sagt, að sami atburður
og segir frá í framangreindum himnabréfum
frá Haderslev og Ribe hafi gerzt við bæ,
sem heitir Medelkieda og er ekki langt frá
Kaupmannahöfn. Efnislega er lítill munur
á þessum gerðum, en sá, sem hitti engilinn,
lieitir Jónas í sænslca hréfinu, en Just, Peder,
Jens eða Mads í dönsku bréfunum og einnig
Just í liinu færeyslta.
í sænska himnabréfinu er hvatt til kirkju-
göngu, en það atriði er ajþckkt í íslenzku
bréfunum. Vitna ég sérstaldega til Hb. Það
lrljóðar svo í þessu bréfi: „och nár ni faren
till Kyrltan sá sltolen i Jnttet ltrusa Edertt
liár ty ded ár högfárd án doclt den Mennislta
árát Jntet utan öpna din mörlta ögán och
sltáda omltring dit blinda ocli mörlta Jertta
nár du gár i mitt helga lrus till at bedja
för dina synder dá lrar du nrera lrág till at
ltrusa dit hár och upsátta din forbannade
höga tápp Efter satans afmálning ty han
fár Jclte behálla sit Eget lrornn i pannan för
nrennisiorna onslta ltull ...." Þetta lrljóðar
svo í Hb.: „að þier aa Sunnudogum Ecltert
Erviðið, helldur með alúðarfullri Andagt
gaangið í ltíjrltiu Guðs orð að læra, þier
sltuluð eclti prýða yðar lraar til Lostasemi,
Jrví þar nreð orðsaltast sindir og lestir,
Drakenberg ræðir svo alnrennt unr himna-
bréf í Svíþjóð, og tel ég rétt að víltja noltltuð
að því, senr hann segir. Hann teltur fram, að
þessi himnabréf séu nú orðin nrjög sjaldgæf.
Það bréf, sem lrann birtir í grein sinni, er hið
eina, sem hann hefur séð í Vástmanlands
léni. Neðannráls vitnar hann í nrann, sem
séð lrafði annað slíltt lrréf og lreyrt unr
enn annað. Áður fyrr voru þessi bréf eltlti
óalgeng. Eins getur hann þess, að frá 1860
og franr yfir 1880, séu þeltltt prentuð hinrna-
bréf. - Næst teltur Drakenberg fram, að
öll þau himnabréf, sem lrann veit um, séu
sams ltonar og lrafi sama aðalefni. Það, sem
einltennir þau fyrst og frenrst, er, að þau eru
afrit af bréfi, senr fallið lrefur niður af lrinrn-
inum og á að vera sltrifað af Kristi eða Guði.
Inngangur að sjálfu bréfinu er sagan um, að
nraður lrafi nrætt engli. Oftast er nraðurinn
sagður lreita Just og engillinn vera Miltael.
29