Ritmennt - 01.01.2005, Síða 77

RITMENNT
MUNNUR SKÁLDSINS
annars fær. Neyðir konungur þá báða til
að flytja hin lítilfjörlegu kvæði og þykir
Þjóðólfs enn veigaminna. Þjóðólfur reiðist
og minnir á að Halli hafi eklci hefnt föður
síns en það hendir Halli á lofti og getur sagt
auðmýkjandi sögu um hvernig Þjóðólfur át
föðurbana sinn.
Orðasennur af þessu tagi eru gott dæmi um
hvernig munnurinn nýtist Islendingnum.
Hann er helsta vopn hirðskálda og hirð-
fífla og kemur eklci aðeins Halla í sess við
hirðina, ávinnur honum hylli konungs og
bjargar honum síðan frá afleiðingum eigin
flónsku heldur nýtist hann honum einnig
að lokum í þessu einvígi við Þjóðólf. Þó að
Halli sé miklu grófari skemmtikraftur hefur
hann greinilega sigur í þessum átökum við
fágaðri starfsbróður sinn. Kannski vegna
þess að munnur hans nær að vera hvort
tveggja í senn, siðmenntaður og grófur.
Merking merkingarlausra orða
í vopnabúri Halla eru eklci aðeins hnyttin
eða vel valin orð sem eru sett saman af hag-
leilc og hafa djúpa merkingu. í þættinum
tekst honum tvisvar að ná sér í fjármuni
með bulli. Halli fær heilt þing í Danmörku
til að þegja með því að fara með þulu sem
enginn skilur: „Hlýði allir menn; mér er
mikil máls þprf. Ek skal kæra of óðindælu
mína sjálfs. Mér er horfin hein ok heinar
sufl, nál ok skreppa ok allt skjóðu skrúð,
þat er betra er at hafa en missa".21 Með
þessu sannar hann að óvenjuleg hegðun og
torskilin orð geta fengið fóllc til að hlusta. Ef
til vill felst í þessu yfirlýsing um hlutverk
hans sjálfs. Hegðun hans er yfirgengileg en
hressandi, og kannski er það sá ferslti and-
blær sem Haraldur lconungur heillast af.
Síbyljuhávaðinn á danska þinginu er
einnig dæmi um það hvernig munnurinn
getur skapað truflun og ólcyrrð og minnir
þar með á hina hættulegu hlið munnsins.
Kjarni siðfágunar er málið, en of mikið tal
verður að andhverfu sinni: Mörgæsahávaða
þar sem enginn fær greint orð.
Ógnin sem felst í munni hragðarefsins
sést lílca vel í þætti Einars flugu í Sneglu-
Halla þætti. Einar er ójafnaðarmaður sem
aldrei hefur bætt mann fé, en Halli veðjar
höfði sínu að hann muni fá bætur. Það
telcst honum með því að ganga fyrir kon-
ung og segja honum að hann hafi verið
Þorleifur jarlaskáld í draumi, nítt Einar og
muni ennþá noklcur orð. Síðan fer hann
frá og tuldrar eitthvað sem enginn heyrir.
Konungur segir þá Einari að bæta honum
nokkru því að einn kviðlingur sem dreifist
meðal manna og er síðan í minnum hafð-
ur gæti orðið honum mun skaðlegri en að
gjalda manngjöld. Slíkir lcviðlingar séu oft
uppi meðan Norðurlönd séu byggð.
Jafnvel tuldur getur haft rnikil áhrif, og
þetta helst vel í hendur við það hvernig
Halli notar merkingarlaus orð til að fá Dani
til að hlusta. Merkingarleysan hefur líka
sína merkingu og er enn eitt dæmið um
vægi orðanna í vopnabúri slcáldsins, ólíkt
hinum fáguðu hirðlcvæðum en lílca rudda-
legum skrítlum Halla. Tuldur Halla er bara
hávaði, og í raun er ræða hans á þinginu
21 Morkinskinna, bls. 245. Ég hef samræmt stafsetn-
ingu sjálfur, miðað við siðvenjur Hins íslenska
fornritafélags.
73