Ritmennt - 01.01.2005, Side 108

BIRGIR ÞÓRÐARSON
RITMENNT
(Eifiljóð)
í handritinu Lbs 724 8vo er ljóð sem í
efnisskrá þess er sagt eftir Jalcob Jónsson.
Lítillega vantar inn í kvæðið og einnig endi
þess. Þá gæti einnig vantað framan á kvæð-
ið þar sem hvorki er við það titili né önnur
yfirskrift.
Fram kemur af efni þessa kvæðis að þar er
um erfiijóð að ræða, en höfundur nefnir þar
systur sína og mág, og mun það vera sonur
þeirra, sem ort er um. Má ef tii viii skilja
það svo að hann hafi orðið úti og fundist
undir steini. - Sjáanlegt er að höfundur
hefur vandað meira til gerðar þessa kvæðis
en annars kveðskapar síns, sem kunnur er.
Hér kemur upphaf kvæðisins, sem hefur
verið að minnsta kosti sextán erindi:
Innbyrling um hið illa vald,
hindurvitni og hleypidómar,
hugmyndir annars villu tómar,
svipul hending og syndagjald,
fá oft að sitja í fyrirrúmi
fyrir Guðs vísu stjórnarhönd,
af því hún er oft hulin húmi,
hégóma fjötrum vafðri önd.
Og noklcru síðar:
Svo hefur líka sonur þinn,
sameinaður og svarinn Kristi,
sem undir steini lífið missti,
elskaða systir, mágur minn.
Numinn af dýrðar hátign hæstu
héðan úr eymd og kvíða vist;
hlotið fagnaðar unun æðstu,
sem aldrei framar getur misst.
(Ljóöabréfi)
í handritasafni Landsbókasafns er allstór
handritaböggull, Lbs 2170 4to, sem Yestur-
íslendingurinn Kristján Ásgeir Benediktsson
hefur ritað. Þar eru aðallega skráðir ættfræði-
þættir Vestur-íslendinga. í einni stílabók,
þar sem Kristján hefur fært inn með blýanti
uppkast að ættfræðigreinum, skrifar hann
innan um óslcylt efni: „Vísui eftir Jakob
Jónsson í Valadal. “ Þar næst koma nolckur
vísubrot, sem gætu verið hluti af ljóðabréfi.
Að síðustu skrifar Kristján Ásgeir í þessa
rissbólc sína: „Jakob orti Aldarglaum, nú
týndui."
Vera má að Kristján Ásgeir hafi þarna
verið að skrifa upp af görnlum handritsbleðli
er hann hafi fundið í fórum sínum, en þegar
hann ritar þetta hafði Aldaglaumur verið
prentaður fyrir alllöngu. En þessi tilfærðu
vísubrot renna enn nokkrum stoðum undir
þann grun að kveðskapur Jakobs Jónssonar
hafi verið allmiklu meiri að vöxtum en sá
sem nú er þekktur.
Gunnvararsálmur
Þekktasti kvæðabállcur Jalcobs og sá sem
náð hefur mestri útbreiðslu á fyrri tíð er án
efa Gunnvararsálmur, sem aldrei hefur þó
verið prentaður, eftir því sem næst verð-
ur komist. í handritadeild Landsbókasafns
hafa fundist 34 afskriftir af kvæðinu og
2 í Héraðsskjalasafninu á Akureyri. Titill
þess er nolckuð breytilegur. Talað er um
Gunnvararsálm og Hjalvararsálm, og einn-
ig eru bæði nöfnin notuð saman. Þá er einn-
ig notað -bragur í stað -sálmur. Verulegur
munur er á milli handritanna. Fjöldi erinda
er yfirleitt 30-35, en röð þeirra er breytileg
og orðamunur nokkur.
Kvæðið er ort í orðastað konu, sem er að
segja frá vinnukonuferli sínum og ferðum
um Þingeyjarsýslu og Eyjafjörð um miðja
104