Ritmennt - 01.01.2005, Síða 141

Ritmennt - 01.01.2005, Síða 141
RITMENNT ODDUR NORSKI OG NYJA TESTAMENTIIÐ 1540 því að festa komist á embættisrekstur og fjárhag. Hann hélt áfram verki föðurbróð- ur síns að styrkja stöðu biskupsembætt- isins og biskupsstólsins og gera umbæt- ur á stjórnsýslu þess og skattheimtu. Á 15. öld hafði margt farið úrskeiðis með ltirkjuhald og kirkjubændur dregið til sín bæði kirkjutíundina og jarðeignir kirkna. Ólafur tók tíundamálin föstum tökum, skikkaði kirkjubændur að gera upp skuldir sínar við hálfkirkjur og presta þeirra. Auk þess krafðist hann þess að bændur tækju sómasamlega á móti biskupi, þegar hann færi í vísitasíur.28 Þetta má teljast átak í skattamálum og hélt Ólafur - eins og aðrir frændur hans á Hólabiskupsstóli - mjög fram norskum lögum og nýmælum, sem Islendingar töldu sig ekki hafa samþykkt.29 Varð biskupinn náttúrlega ekki vinsæll af bændum fyrir vikið, en Gauti erkibiskup (1475-1510) sendi Norðlendingum áminn- ingarbréf og hvatti þá til hlýðni og skilvísi.30 Bréf þessi má túlka sem vísbendingu vax- andi myndugleik erkibiskupsembættisins í Noregi og vilja til þess að hafa forystumenn hins íslenska samfélags í fremstu röð innan norska stjórnkerfisins. Athygli vekur að bréf úr kansellíi Gauta erkibiskups í Björgvin eru jöfnum höndum samin á misgóðri norrænu eða á dönsku.31 Hefur erlcibiskupinn haft í þjónustu sinni skrifara, sem færir voru á hinar ýmsu tungur, sem talaðar voru í hinu norska ríki. Ólafur biskup tók af festu á sifjaspells- máli Bjarna Ólasonar í Hvassafelli og Rand- íðar, dóttur hans, en það mál slcók íslenskt samfélag á ofanverðri 15. öld.32 Út af því máli urðu slíkar viðsjár með bislcupi og forystumönnum leikmanna að gerður var aðsúgur að bislcupi í lögréttu sumarið 1481 og var hann hrakinn þaðan burt.33 Þetta mál lcorn fyrir dómstól erkibiskupsins í Niðarósi.34 Ólafur lét gera máldaga í Hóla- biskupsdæmi, sem eftir honum eru nefnd- ir.35 Þá má geta þess, að Ólafur Hólabiskup hafði árið 1459 þegið Skagafjörð að léxri frá Kristjáni I Danakonungi og bar honum að standa árlega skil á 100 gyllinum til fulltrúa konungs í Björgvin.36 Ólafur biskup var í líflegu sambandi við 28 DIVI, nr. 415, bls. 465. „Vitum vér nú fáar eður nær öngva alkirkju að iiij marka tíund til liggi, heldur þær fleiri að hafi .ij. mörk eður minna fyrir ýmislega auðn og undandrátt, sem dregst undan kirkjunum bæði fasteignir og lausar." Þá lét Ólafur innheimta osttolla, sem lagst höfðu af. DI VI, nr. 266. 29 DI VI, nr. 415. 30 DI VI, nr. 153, 364, 441. Vísitasíur voru óvinsælar af bændum, því þeir þurftu að hýsa og halda uppi bislcupi og fylgdarliði hans. I vísitasíu í Eyjafirði haustið 1467 kom t.d. til ryskinga og særði Skúli Árnason bislcup á hendi. Hallvarður Ámundsson, tengdamaður Ólafs, varð þá Skúla að bana. DIV, nr. 451. í framhaldi af því varð Ólafur biskup að koma Hallvarði úr landi til Noregs. DI V, nr. 468. 31 DI VI, nr. 360, 361, 364, 365, 366. Fredrik Scheel, Lagmann og skriver, bls. 73. Scheel tekur mjög djúpt í árinni þegar hann scgir: „Norsk var ophort á være officielt skriftsprog alt i medfor av unionen med Danmark 1450." Ymis bréf í Fornbréfasafni mæla gegn svo róttækri skoðun. 32 DIVI, nr. 321, 334, 342, 343. 33 DIVI, nr. 347. 34 DI VI, nr. 365. Jón Halldórsson, „XIX. Hólabiskup Ólafur Rögnvaldsson", JS 69 fol. I—II (án blaðsíðu- tals). 35 DI V, nr. 233-314. 36 DI V, nr. 187. Til er frá árinu 1469 reikningsuppgjör við konungsfulltrúann í Björgvin og geldur Ólafur lionum 15 spýtinga vaðmáls ásamt sköttum að upp- hæð 900 gyllini fyrir síðustu 7 ár. Jón Halldórsson, „XIX. Hólabiskup Ólafur Rögnvaldsson". Spýtingur vaðmáls var 5 voðir. DIV, nr. 175, bls. 189. 137
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172

x

Ritmennt

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.