Vera - 01.10.2002, Blaðsíða 54

vera
Fjármál
Þórhildur Einarsdóttir viðskiptafræðingur
HJÓNABANDI
fjármálin
Síðustu áratugina hafa orðið miklar breytingar á efnahagslegu umhverfi okkar og frelsi
aukist mjög í viðskiptum. Á sama tíma hefur margt annað breyst í okkar samfélagi og þar
á meðal kjarnafjölskyldan sem forráðamönnum þessarar þjóðar verður tíðrætt um á tylli-
dögum. Fjölskyldan á undir högg að sækja á mörgum sviðum og er Ijóst að brauðstritið og
krafan um hin veraldlegu gæði eru eitt af því sem er að buga marga fjölskylduna í dag.
Fjárhagsleg meðvitund
I tengslum við ofangreint ætla ég hins vegar að fjalla um mikilvægi þess að
hjón og sambúðaraðilar séu meðvituð um fjármál fjölskyldunnar, m.a. í
ljósi þess hversu auðvelt er í dag að stofna til fjárskuldbindinga. Mjög auð-
velt er að fá yfirdráttarlán hjá bönkum og háar heimildir hjá kortafyrirtækj-
unum. Þá er einnig orðið mun auðveldara að fá ýmis önnur lán hjá fjár-
málastofnunum og lífeyrissjóðum svo eitthvað sé nefnt. Skuldir geta því
auðveldlega vaxið meira en góðu hófi gegnir og hafa raunar aukist hér á
landi.
að öllum eignum sem viðkomandi
er skráður fyrir. Hjúskapareignir
skiptast jafnt milli hjóna við skiln-
að en hvort hjóna um sig ber
ábyrgð á sínum skuldum. Þær
skiptast því ekki við skilnað, s.s.
lán eins og frá Lánasjóði íslenskra
námsmanna. Hjón bera aftur á móti
sameiginlega ábyrgð á sköttum.
Tæknin auðveldar yfirsýn
Það h'efur viljað brenna við að oft á tíðum er það fyrst og fremst annar aðil-
inn sem sér um fjármál heimilisins og finnst mér ótrúlega algengt hvað
margar konur láta eiginmanninn alfarið um þá hlið. I hjúskaparlögum seg-
ir: „Hjónum er skylt að veita hvort öðru upplýsingar um efnahag sinn og
afkomu." Það vill því miður brenna við að það er ekki tilfellið og getur
endað með ósköpum. A þeirri upplýsingaöld sem við lifum nú á er mjög
auðvelt að fylgjast með flestu því sem snýr að fjármálum heimilisins og
einstaklinga á netinu. Hægt er að setja upp mjög greinargóð yfirlit og fylgj-
ast með stöðu tékkareikninga, kreditkorta og lána í netbönkum.
Hvað gerist við altarið?
Við upphaf hjónabands má segja að til verði með hjónum félag sem sér-
stakar reglur eru til um og er ég hér að vísa til hjúskaparlaga nr. 31/1993.
Sé í fyrstu einungis litið á eignir hjóna verða þær hjúskapareignir hvors
um sig, nema sérstakar heimildir standi til annars. Með því er átt við að
þær eignir sem maki flytur í búið við hjúskaparstonfun eða öðlast eftir
hjónaband er hans hjúskapareign sem hann hefur eignaraðild yfir. Komi
hins vegar til skilnaðar er hjúskapareignum hjóna skipt til helminga. Hins
vegar er hægt að gera með sér kaupmála fýrir giftingu og þá verða tilteknar
eignir séreign sem kemur ekki til skipta við hjónaskilnað.
Skuldir og veðsetning eigna
Sambúðaraðilar
Engar sérstakar lagareglur gilda um
fjármál sambúðarfólks eða fólks í
óvígðri sambúð á Islandi og geta
því sambúðarslit oft á tíðum verið
ansi flókin. Að stofna til sambúðar
breytir engu í lagalegu tilliti um
eignir og skuldir hvors aðila um
sig. Sambúðarfólk hefur óskoraðan
ráðstöfunarrétt yfir eignum sínum
og ber engin skylda til að upplýsa
hvort annað um efnahag sinn, af-
komu eða skuldastöðu. Skuldir
einstaklinga í sambúð eru því al-
farið á þeirra ábyrgð hvort sem
stofnað var til þeirra fyrir eða eftir
sambúð.
Að lokum vil ég benda áhuga-
sömum á að kynna sér hjúskapar-
lögin sem má finna á vef alþingis,
www.althingi.is. Þar má einnig
finna skýrslu sem dómsmálaráð-
herra lét vinna um réttarstöðu
sambúðarfólks í þingskjali nr. 935.
Annað hjóna getur ekki veðsett fasteign sína
nema með skriflegu samþykki hins. Á hitt er
þó að líta að ef veðsetning hefur átt sér stað án
samþykkis þarf að mótmæla henni innan árs
frá því stofnað var til veðréttarins. Algengt er
að hjón séu bæði skráð fyrir fasteign. I raun
breytir það litlu komi til skilnaðar þar sem
eignir, aðrar en séreignir, skiptast að öllu
jöfnu til helminga. Ef annað hjóna stendur í
áhættusömum atvinnurekstri getur verið
heppilegra að eignin sé skráð sem hjúskapar-
eign makans þar sem lánadrottnar geta gengið
54