Vera - 01.12.2002, Blaðsíða 34

Eilífðin í samóvar
Te þekktist í Rússlandi á undan kaffi,
en það var dýrt og ekki drykkur al-
mennings í byrjun. Þetta átti eftir að
breytast og Lena Bergmann segir Veru
frá mergjuðu tei, af samóvar, sultu og
hnignun. Það síðastnefnda á við um
tepokana, Lena gefur lítið fyrir þá, að
minnsta kosti í samanburði við al-
mennilegt svart te sem enn er drukkið
í heimalandi hennar.
„Það var búið til mjög sterkt te í
litlum katli ofan á samóvar sem til var
á öllum heimilum þegar ég var stelpa.
Þetta er belgur sem þá var hitaður með
kolum, hann hélt vatni heitu til eilífó-
arnóns og á hann var hægt að setja ket-
illinn. Te úr honum varð afar sterkt og
húsmóðirin hellti í bolla eða glös eins
og fólk vildi og fyllti svo með heitu
vatni. Þetta var drukkið milli mála eða
eftir mat og yfirleitt eitthvað sætt haft
með. Til dæmis sulta á litlum diski, maður setti
teskéið af henni í munninn og drakk svo te. En það
voru líka kökur, rjómi og sykur.“
Lena segir að í sínu ungdæmi hafi almenningur
drukkið te þótt það hafi verið munaðarvara og haft
sykurmola útí, líkt og fólk fái sár gamaldags mola-
kaffi hér. Tehús, „chaynaja“, hafi víða verið og séu
kannski aftur að koma til. Enn sé það þannig að mað-
ur fari ekki svo í heimsókn að te vanti. „Það er alltaf
boðið uppá te heima þótt kaffi sé kannski vinsælt £
stóru borgunum. Þetta er te eins og annars staðar; frá
Indlandi, Ceyion og Kína; en ágætt te er líka ræktað
í Georgíu og svo Asíumegin í Kasakstan. Þar er það
grænt og ég man úr stríðinu að það var mikilvægur
gjaldmiðill."
Sjálf segist Lena drekka meira te en kaffi, þótt
hun hafi eitthvað spillst öll árin á íslandi. Hún byrji
alltaf daginn með tei, oft í poka þrátt fyrir allt því að
það sé svo þægilegt. Ekki geti hún neitað því að Dar-
jeeling sé gott, aldrei svart eða rammt, te sé svona
vara sem verði að velja til að vel fari.
undum, grófari kvisti og lauf þarf oft að sjóða smá-
stund, annars má hella brennheitu vatni yfir jurtirn-
ar sem jafnan ættu svo að fá tíma til að skila sér, 10-
20 mínútur, áður en drukkið er.
Otækt er að skilja við jurtirnar án þess að geta um
þjóðardrykk Marokkómanna, myntute. Það er drukk-
ið víðar en hjá þeim; volgt, sætt og svalandi í hita, en
ekki síðra á þeim kalda klaka sem nú er hér, fyrirtaks
tilbreyting frá alkunnum jólasiðum eða hvenær árs
sem er. Ovenjuleg hráefni á íslenskan kvarða eru
grænt te og fersk myntulauf. Aðferðin að botnfylli af
te er sett í ketil, þakin með sykri og svo vænum slatta
af myntu. Sjóðheitu vatni hellt á og beðið litla stund.
(Nákvæmari útgáfa er svona: lítri af vatni, 2 msk
græn telauf, handfylli ferskrar myntu, 125 g sykur.
Vatnið er soðið, grænt te sett í tepott, svolitlu heitu
vatni hellt á og af aftur til að taka biturt bragð. Þá er
myntulaufum bætt í pottinn, sykri og vatni og látið
standa 6-8 mínútur).
Venjan er að bera þetta te fram í litlum glerglös-
um og gjarna má setja nokkrar furuhnetur í hvert
þeirra.
Úr einokun í poka
Kínverjinn Lu Yu skrifaði Bókina um te nálægt árinu
800. Þá var farið að nota það í Japan en átta aldir liðu
til viðbótar þar til kom að Evrópu. Feneyjahöfn var
fyrst en skömmu eftir 1600 kom skip með te að
bryggju í Amsterdam. Þaðan breiddist það um álf-
una, tetískubylgju tók fljótt af í Frakklandi, Englend-
ingar reyndust seinteknari en þrjóskari. Hjá þeim
birtist fyrsta auglýsingin um te árið 1658 og þrem
áratugum síðar hóf Austur-Indíafélagið innflutning
frá Kína. Félagið einokaði hann frá 1721 til 1833 þeg-
ar Englendingar heimtuðu indverskt te sem þeir