Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1950, Page 44

26
TÍMARIT ÞJ6ÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
sínum hætti honum stundum við að
fjölyrða, en æfintýrin eru venjulega
hnitmiðuð að formi, stutt og vel unn-
in. Og þótt markmið æfintýranna sé
að fræða og kenna, þá eru þau oftast
borin up,pi af frjósömu ímyndunarafli
og mörkuð af hagleikshönd lista-
mannsins.
Æfintýri í stærra sniði: Karl litli,
frá Draumamörk reit hann 1918, en
bókin kom út 1935 í Reykjavík. Það
er ágæt barnabók, þar sem alþjóðleg-
um, einkum amerískum barnasögum
er blandað við íslenzkar þulur, barna-
gælur og minni úr sögunum.
Skömmu fyrir dauða Magnúsar hóf
félagið Edda á Akureyri útgáfu bóka
hans (Ritsafn). Hafa þessar bækur
komið þar út: Ritsafn II. 1 Rauðár-
dalnum (1942), Ritsafn III. Brasilíufar-
arnir (1944), Ritsafn I. Æfintýri (1946).
Af óprentuðum bókum sem hér eiga
að koma út nægir að nefna Æskuminn-
ingar frá Nýja Skotlandi og Dagbók
hans (1. nóv. 1902—14. marz 1944).
Þess var að vænta, að fyrri verk höf-
undarins bæru þess nokkur merki, að
hann hafði ekki átt kost á íslenzkri
skólagöngu, ekki sízt er hann var að
reyna að lýsa háttum og jafnvel mál-
bragði ensku-mælandi fólks. En yfir-
leitt er mál Magnúsar merkilega
hreint, stíll hans lipur og læsilegur.
Segja má að hann hafi ekki lagzt djúpt
í hugsun, né valdið mergjuðum penna
—í samanburði við menn eins og
Stephan G. Stephansson og Guðmund
Friðjónsson, til dæmis. En hann bætir
það upp með frábærri hugvitssemi í
sögugerð, spennandi stíl og—það sem
þyngst vegur—óbilandi góðvilja til alls
og allra. Stíll hans er líka saklaus og
barnslegur—þótt hann sé fjarri því að
vera barnalegur.
Einn af lærisveinum hans og vinum
Dr. Jóhannes P. Pálsson lýsti honum
svo (í þessu tímariti 1945): “Hann var
góður maður, góður vinur, góður kenn-
ari og gott skáld.”
7. Að Jóhanni Magnúsi Bjarnasyni
frátöldum birtu engir hinna ritfærari
Vestur-lslendinga skáldsögur eða löng
leikrit á móðurmálinu. En margir rit-
uðu ágætar greinar, smásögur og smá-
leiki (einþáttunga), þótt hér verði ekki
getið nema fárra einna.
Þó að Stephan G. Stephansson, mest-
ur allra rithöfunda vestan hafs, væri
aðallega ljóðskáld, þá reit hann líka
greinar, riss og smásögur. Má af þeim
ráða, að hann mundi sízt hafa orðið
verri rithöfundur í lausu máli en
bundnu—ef hann hefði gefið sig við
því eða haft tíma til. Auk þess sýna
bréf lians (Bréf og ritgerðir I-IV 1938-
48) ef til vill ljósara en öll önnur rit
hans hvílíkt mikilmenni hann var. Það
er ekki út í hött sagt, er Nordal fullyrð-
ir, að þótt hann væri kannske ekki
mesta skáld íslenzkt, þá væri hann tví-
mælalaust mestur maðurinn í hópi
skáldanna. Hann var bæði ofurmenni
og afarmenni.
Á árunum 1894—1901 skrifaði hann
níu smágreinar í Heimskringlu og kali-
aði Jaær “Ar.” Áður (1888) hafði hann
ritað raunsæja smásögu alllanga “Dóm-
arinn”, en í henni er ádeilan enn nokk-
uð beinaber. Smásögurnar í “Ari” eru
betur skrifaðar, en þar eru eigi aðeins
raunsæjar ádeilur heldur líka sym-
bólskar dæmisögur og náttúrustemn-
ingar. Einhver veigamesta sagan þar
er “Fráfall Guðmundar gamla stúdents’
(1900). En allar bera þessar sögur mark
snillingsins.
Eins og margir góðir listamenn, lagðx