Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1950, Page 64

46
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÆLAGS ISLENDINGA
og átti þar lengstum heima fram til
dauðadags 26. sept. 1916. Hann var
trésmiður að iðn og algerlega sjálf-
menntaður, en víðlesinn í enskum,
amerískum og Norðurlandabókmennt-
um.
öll hin prentuðu ljóð lians munu
ort vestan hafs, en hin fyrstu þeirra
birtust í Framfara snemma á árum.
Fyrsta Ijóðabók hans Vestan hafs, kom
út í Reykjavík aldamótaárið. Eigi er
hún mikil að vöxtum, en þar eru ýms
smekkleg og vel kveðin náttúruljóð og
snjallar lausavisur. Fátt er hér þó af
meiriháttar kvæðum skáldsins; liann
átti fyrir höndum að þroskast og fær-
ast í fang stærri yrkisefni, eins og fram
kom í seinni bók hans, Út um vötn og
velli (Winnipeg, 1916), er þeir séra
Rögnvaldur Pétursson og Gísli Jóns-
son prentsmiðjustjóri gáfu út og
bjuggu til prentunar, er höfundurinn
hafði látist frá því verki í miðjum
hlíðum. Meginþorra kvæða hans er
hér að finna, og öll hin beztu.
Orðsnilld skáldsins, bragfimi og skörp
athyglisgáfa lýsa sér hér stórum betur
en í fyrri kvæðurn hans, þó ýmislegt
væri vel um þau. Náttúrulýsingar hans
eru löngum frumlegar, markvissar og
myndauðugar; ágæt dæmi þess eru
“Vorsins dís”, þar sem lýsingin á vorinu
í konulíki nær ágætlega tilgangi sinum,
“Sumarkvöld við vatnið”, og “Raddir”.
en þar renna íhyglin og lýsingin í einn
farveg. Og sá samruni er sérkennandi
fyrir skáldið, því að undiralda djúprar
alvöru er í mörgum kvæðum hans.
Þetta tvennt, glögg lýsing á viðfangs-
efninu og íhygli að sama skapi, fléttast
ef til vill, hvergi saman á áhrifameiri
hátt heldur en í kvæðinu “Gamla hús-
ið". I vanhirðu þess og niðurlægingu,
sem lýst er skörpum dráttum, verður
húsið skáldinu tilefni hvassrar ádeilu á
græðgi mannanna og efnishyggju. Og
ádeilan er einnig sérkennandi fyrir
skáldið; umbótaáhugi hans lýsir sér í
öðrum tilþrifamiklum og djúpsæjum
kvæðum. örvar ádeilu hans missa ekki
marksins í háðnöprum ljóðum eins og
“Kurteisi” og “Lygi”, þar sem hann
vegur að hræsni og yfirborðshætti. —
Mannkærleiki hans er þó jafn auð-
fundinn annarsstaðar í kvæðum hans.
Skáldið ann andlegu víðsýni, l'relsi og
framsókn, og því eru menn eins og
skáldin Swinburne, Shelley, Björnsson,
Ibsen og Þorsteinn Erlingsson, honum
sérstaklega að skapi, eða þá Jón Sig-
urðsson forseti. Þeir voru merkisberav
þeirra hugsjóna, frelsisástar og djarf-
legrar framsækni, sem skáldið unm
mest.
En þó að hann dáði ofannefnd og
önnur erlend skáld, og hafi, ef til vill,
orðið fyrir áhrifum af sumum þeirra,
var hann jafnframt rammíslenzkur. Fer-
skeytlan lék í höndum honum, bæði í
lausvísum og lengri kvæðum. Hann
hyllir í fögrum ljóðum ýms eldri skáld
sinnar kynslóðar, svo sem Steingrím
Thorsteinsson. Ættjarðarást Kristins
kemur víða fram í kvæðum hans og
sameinast fagurlega í kvæðinu “Can-
ada” djúpstæðri liollustu hans við kjör-
landið. 1 einu orði sagt, þó að hann
stæði djúpum rótum í íslenzkri mold og
menningarerfðum, hafði sjóndeildar-
hringur hans víkkað og reynsla hans
stórum auðgast við langdvölina í hin-
um nýja og stóra heimi vestan hafsins.
5. Jón Runólfsson var fæddur í
Gilsárteigi í Eiðaþinghá í Suður-Múla-
sýslu 1. sept. 1856 og af merku fólki
kominn í báðar ættir. Hann fluttist
vestur um haf til Minneota, Minnesota,