Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1926, Page 46

44
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
lðndum,, eða ein tunga, svo að eg
erti ekki þjó.ðernis viðkvæmni
neinna, þá var mál mannanna yf-
irleitt eins, því ella hefðu þeir
ekki s'kilið hver annan túlklaust,
eins og þeir gerðu; og framburð
tungunnar eða rithátt ræðir nú
Stafrofsritgerðin, sem að framan
getur, ‘ ‘ svo stórmerkileg, af því að
hún lýsir greinilega liljóðum ís-
lenzkunnar, eins og þau voru þá
og lengi þar á eftir” seg'ir Málfr.
ísl. tungu, og tekur, kannske, held-
ur djúpt í árinni. Því gerði rit-
gerðin það, þá væri sjálfsagt eng-
inn ágreiningur eða óvissa um
framburðinn. Eitgerðin segir oss
ekkert um, hvernig vér eigum að
hræra' talfærin til framburðar,
drepa tungu aftur eða fram í
góm eða að tönnum eða skjóta fram
vörum; þaðan af síður minnist
hún á opin hljóð og lokuð, þys-
hljóð, ómhljóð, hörð og lin o. s.
frv., sem nú er títt á þessari há-
vísindalegu öld. Hún ritar oss ein-
ungis stafrof latínustöfum öllum
þeim, sem réttræðir era í íslenzku
og bætir þar við 4 nýjum stöfum:
ö, æ, þ, y fyrir hljóðvörpin, af því
Latína á ekki stafi fyrir þau; en
hún segir ekki hver séu framburð-
arhljóð þeirra. Það er nú meinið.
Þegar sleppir latínu hljóðstöfun-
um, þá verðum vér að ráða til
framburðarins, með því að bera
dæmi Stafrofsritgerðarinnar sam-
an við framburð Norðurlandamál-
anna. Eitgerðin tekur til dæmi
um hvert hljóð, stutt og langt, fyr-
ir sig eins og: far heitir skip, en
far nokkurskonar nauð, og merkir
hið langa aið í síðara “far” með
stryki höllu yfir því. Af' því er
vandalaust fyrir oss að læra að á
var í fornöld .borið fram . dregnu
ai, því sama hljóð var í báðum
orðunum, a, eftir ritgerðinni, og
hljóðlengd allur munurinn. En
vandinn vex að vita hver fram-
burðurinn var, þegar kemur t. a..
m. að slíkum dæmum sem: öl (o
með lykkju) heitir drykkur, en öl
(o með lykkju og broddi) er band,
eða vænisk eigi góðr maðr því,
þótt vándr maðr vœnisk góðum
konum o. s. frv., því ritgerðin seg-
ir ekki til framburðar hljóðstaf-
anna, heldur að eins að sama sé
hljóðið í þeim, hið stutta og
langa. Yér verðum að ráða til
hljóðsins af núlegum framburði
málanna. í fljótu bragði kann oss
íslendingum þykja sem vandinn
sé ekki mjög mikill. Vér gætum á-
lýktað af stutta hljóðvarpi as, til
hins langa, .sem er glatað, að fram-
borið hafi verið: öl er drykkr, en
öl (langt ö) er band; en í síðara
dæminu, hvað"? — Núlegur fram-
burður vísar til, að stafurinn hafi
verið fram borinn tveim ólíkum
hljóðum, sem ekki nær lagi eftir
Stafrofsritgerðinni. tJr þessum
glundroða sker framburðarkerfið
og kennir, að hljóðvörp as hafi
verið borin fram kollu-oi, hið
stutta, sem nú er fram borið ö, en
komu-oi hitt, sem enginn vor hef-
ir heyrt, og æið eins og að framan
greinir; alt saman upp á sömu
bókina lært, framburð hinna
tungnanna, eins og framburðar
þeirra, sem mæla á afranatungum
tungunnar, þótt þrefaldur sé í
roðinu, megi sér meira heldur en