Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1926, Side 70

68
TIMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
er á liverfanda liveli. Lífið aðeins
stundardvöl. Iiin frægu orð eins
enska skáldsins á 17. öldinni eru
lífsskoðun feðra vorra færð í hefl-
aðri .búning: “Ættarfrægð vor
og skraut eru hjóm eitt; engin
herklæði standast högg örlaganna;
dauðinn leggur kalda hönd á kon-
unga sem kotunga. ” En þó að
forfeður vorir fyndu sárt til þess,
hve stutt er æfin og “ alt er í heim-
inum hverfult”, skapaðist samt
eigi hjá þeim sú ákvörðun, sem svo
almenn er, sú, að bezt væri því að
njóta lífsins í sem fylstum mæli,
drekka sem dýpst af bikar nautn-
anna. Þvert á móti kappkostuSu
þeir, að lifa sem mönnnum sæmdi.
Fyrir þeim er alt hverfult nema
eitt — frægðarorð unninna dáða,
“orðstírr deyr aldregi hveim sér
góðan getr. ”
Hér hafa nefndir verið nokkrir
drættir í lífsskoðun feðra vorra,
eins og þeir birtast oss í ritum
þeirra, nokkrir geislar ljóss, sem
birtu bera inn í sálu þeirra, að vér
megum þá veröld sjá. Með sanni
má því segja um Eddukvæðin, að
þar hafi forfeður vorir látið oss
að erfSum allar sínar dýpstu, há-
fleygustu og beztu hugsanir.
Þannig vonast eg til að hafa
sýnt, að ættland mitt, þó það sé
eitt hinna smæstu og fámennustu
á hveli jarðar, liafi unnið mann-
kyninu sannarlegt gagn, lagt þann
skerf, sem eigi verði auðmetinn, til
bókmenta heimsins. Yæri það eigi
fyrir fornritin íslenzku, mundum
vér æði fáfróðir um lífsháttu og
menningu Norðurlanda í fornöld.
Þess vegna eru sögurnar og Edd-
urnar afar þýðingarmikil rit; þess
vegna hefir Island eigi að ófyrir-
synju verið nefnt: Grikklandið í
norðri. Bókmentir þessar hinar
fornu eru lind, sem frá hefir
streymt lifandi vatn og streymir
enn. Margt listaverkið í lieimi
bókmentanna hefir úr þeim jarð-
vegi sprottið. Björnson og Ibsen
höfðu þar hitann úr. Tónskáldinu
mikla, Richard Wagner, urðu
Eddukvæðin tónsmíðaefni og fyltu
hann eldmóði. Mætti marga fleiri
nefna, sem bergt hafa af hinum
sama brunni. En á Islandi hefir
áhrifa fornbókmentanna norrænu
gætt mest sem eðlilegt er. Þar
hafa þær stutt aÖ viðhaldi auðugs
bókmentalífs. Því að alt frá land-
námstíð til vorra daga hefir bók-
mentaleg starfsemi meðal tslend-
inga aldrei þorrið með öllu. Þó
lágt hafi stundum brunnið, hafa
ávalt einhverjar glæður á arnin-
um lifað. Foi'nbókmentirnar hafa
aldrei með öllu mist hald sitt á
huga þjóðarinnar. “Aldrei hefir
andlegt líf verið auðugra á Islandi
en nú,” segir amerískur rithöf-
undur, sem ferðaðist um landið í
fyrra. Hefir hann rétt að mæla.
Síðan á söguöld hefir bókmentalíf
Islendinga aldrei verið auðugra
eða fjölbreyttara en nú. Svo að
öll frægð Islands er eigi í fortíð-
inni, þó að þaðan fljúgi margur
neisti.
Og nú fáein lokaorð. Eg hefi
rætt við yður all-ítarlega fornbók-
mentirnar íslenzku, sér í lagi sök-
um þess, að þær eru svo þýðingar-
miklar sögulega og bókmentalega.
Auk þess eru rit þessi svo nátengd