Læknablaðið - 15.01.1990, Síða 51

LÆKNABLAÐIÐ
49
meginréttindi, sem lœknastéttin leitast við að
veita sjúklingum« (8).
Fimm árum fyrr hafði Ráðgjafarþing
Evrópuráðsins samþykkt Ráðleggingar
varðandi réttindi sjúkra og þeirra sem eru
deyjandi (11).
Þar segir meðal annars, að Ráðgjafarþingið
álíti, »að nýverið hafi menn almennt orðið
ásáttir um það, að umfram annað ætti að virða
vilja þess sjúka, að því er varðar meðferð,
sem hann þarf að gangast undir« og þingið
»er þeirrar skoðunar, að rétt á reisn, óskertu
ástandi, upplýsingum og viðhlítandi umönnun,
beri að skilgreina skýrt og greinilega og veita
hverjum manni.«
Þessar ráðleggingar varða að sjálfsögðu
alla íbúa þeirra ríkja, sem aðild eiga að
Evrópuráðinu.
Árið 1972 setti Bandaríska
sjúkrahúsasambandið fram Réttindaskrá
sjúklinga (12). Þetta plagg er berskjaldað fyrir
sömu gagnrýni og Lissabonyfirlýsingin (9),
að þar látist menn vera að veita sjúklingum
ákveðin réttindi, sem sjúklingar svo reynast
hafa fyrir að nokkru eða að öllu leyti. Þessi
réttindaskrá hefir hins vegar orðið kveikjan að
lagasetningu á þessu sviði í Bandaríkjunum
og það hlýtur að teljast góðra gjalda vert,
að Alþjóðafélag lækna samþykki, að stuðlað
skuli að réttindum sjúkra, jafnvel þó að
orðalagið hefði mátt vera annað, andinn sé
forræðisfullur og nokkur steigurlætis gæti.
Að síðustu má svo benda á það, að í
Oslóaryfirlýsingunni um fóstureyðingu af
heilsufarsástœðum (13) er fram tekið, að
það sé ekki hlutverk lækna að ákvarða
siðferðisvitund. Mismunandi viðbrögð við því,
hvort bundinn skuli endi á meðgöngu leiði af
mismunandi viðhorfum vanfærrar konu til lífs
hins ófædda bams. Þetta sé háð sannfæringu
og samvizku einstaklinga og beri að virða það.
Gagnrýni Newtons (1) missir marks af
tveimur ástæðum:
ífyrsta lagi er öll forræðishyggja fordæmd.
Þar er skotið langt yfir markið, þar sem
ósvikin forrœðishyggja og umbeðin
forrœðishyggja eiga rétt á sér við tiltekin
skilyrði (4).
I öðru lagi hefir siðfræði lækna á
undanfömum áratugum færzt burt frá stækri
forræðishyggju og grunnmeginreglur um
réttlæti og sjálfsforræði hafa bæzt við
grunnmeginreglur um velgerð og óskaðsemi
sem fyrir vom.
Yfirlýsing Newtons árið 1978 um dauða
Hippokratesarhefðarinnar er því væntanlega
jafn ótímabær og yfirlýsing Nietzsches af öðm
tilefni í Die fröhliche Wissenschaft árið 1882
(14).
SIÐAREGLUR LÆKNA OG LANDSLÖG
í öðmm kafla var staðhæft, að siðareglur
starfsstéttar væru yfirlýsingar um starfssiðgæði
eins og það horfir við stéttinni og að
siðareglumar þurfi að greina frá landslögum. í
þessu felst meðal annars viðurkenning á því,
að þar á milli geti orðið árekstrar. Þessu má
lýsa með nokkmm dæmum:
1. Auglýsingar um starfsemi lœkna
I læknalögum nr. 53/1988 segir í 17. grein:
»Lækni er einungis heimilt að auglýsa
læknastarfsemi sína með efnislegum og
látlausum auglýsingum i blöðum sem birta
má í hæsta lagi þrisvar þegar hann hefur störf
eða breyting verður á aðsetri og viðtalstíma.
Lækni er heimilt að auðkenna sig með
nafni, sérgrein, aðsetri, síma og viðtalstíma
á dyraspjöldum, nafnspjöldum og lyfseðlum.
Læknum og stéttarfélögum þeirra ber að
spoma við því að fjallað sé í auglýsingastfl
um lækna og störf þeirra í fjölmiðlum. Á
sama hátt ber þeim að vinna á móti því
að eftir þeim séu höfð ummæli og viðtöl í
fjölmiðlum í auglýsingaskyni. Verði ekki
komið í veg fyrir það ber viðkomandi lækni
eða stéttarfélagi hans jafnskjótt að leiðrétta
það sem kann að vera ofmælt. Öðmm en
læknum er bannað að auglýsa starfsemi þeirra
eða stuðla að því á annan hátt að sjúklingar
leiti til ákveðins eða ákveðinna lækna.«
í Codex Ethicus (3) segir í 12. grein: »Læknir
má ekki auglýsa starfsemi sína nema sem
hér segir: a) I blöðum, þegar hann byrjar
starf á nýjum stað eða þegar hann skiptir
um vinnustað, síma, vinnutilhögun, og þá
mest þrisvar í sama blaði. b) I símaskrá.
c) Með hóflegu skilti á eða í því húsi, sem
hann vinnur í. I auglýsingum má hann geta
lærdómstitla, sérmenntunar og stöðuheita
sinna.«