Læknablaðið - 15.01.1990, Blaðsíða 74

68
LÆKNABLAÐIÐ
læknakandídötum eða læknanemum,
sem lokið hafa fjórða árs námi, að
gegna tilgreindum læknisstörfum um
stundarsakir og hefur viðkomandi þá
lækningaleyfi á meðan hann gegnir þeim
störfum. I slíkum tilvikum skal læknanemi
starfa með lækni, en frá þessu má víkja
telji landlæknir sérstakar ástæður mæla
með því.
Starfsheitin eru fleiri, enda ráð fyrir því gert í
lögum (6), að ráðherra setji reglur með nánari
ákvæðum um nám og menntunarskilyrði fyrir
hverja stétt, er hann ákveður að fella undir
þessi lög, að fengnum tillögum viðkomandi
starfsstétta og umsögn landlæknis og gerist
Island aðili að milliríkjasamningi um
gagnkvæma viðurkenningu á starfsréttindum
heilbrigðisstétta, er undir lög þessi falla, skal
fara eftir ákvæðum þessarar greinar eftir því
sem við getur átt og samrýmst viðkomandi
milliríkjasamningi. Tengist þetta og því, að
ekki er hægt að koma á námi hérlendis, fyrri
en búið er að kenna kennurunum og því, að
íslendingar fara víða um lönd til náms.
í upptalninguna vantaði til dæmis augnþjálfa
og hnykkja.
Af listanum hafa fallið tannsmiðir (42), sem
teljast iðnaðarmenn, enda er tannsmíði nú
löggilt iðngrein (42).
Endanlega eru svo sálfræðingar, sem sækja
starfsleyfi sitt til menntamálaráðherra (43) og
eru þar með ekki heilbrigðisstétt, þó margir
þeirra vinni á sjúkrahúsum.
SAMNINGSGRUNNURINN
Nokkrar siðferðilegar meginreglur mynda
undirstöðu samningsins milli læknis og
sjúklings. Röðun þeirra er ekki tilviljun
háð, því hún er í samræmi við þann anda
regluskyldusiðfræði, sem hugsanlegt er að hafi
komið fram í þessum skrifum. Á síðari stigum
verður fjallað nokkuð um hverja meginreglu
fyrir sig.
* Meginreglan um sjálfsforrœði sækir
styrk sinn í hugtak Kants um manninn
sem skynsama veru (verunftiges Wesen),
búna dómgreind og frjálsum vilja. í
Grundlegung zur Metaphysik der Sitten
segir hann: «Því að skynsamar verur eru
allar undir lögmálið settar, til þess að
hver þeirra skuli aldrei fara með sjálfa sig
eða allar aðrar sem meðal, heldur ávallt
samtímis sem markmið í sjálfri sér» (44).
Sjálfræðisreglan gildir þannig ávallt bæði
fyrir lækni og sjúkling.
* Meginreglunni um réttlæti voru gerð
nokkur skil, þegar rætt var um sáttmálann
um heilbrigðisþjónustuna, svo og í
frásögninni af kenningum Rawls.
* Meginreglan um orðheldni er svo ofarlega
á blaði, vegna þess að samningurinn
byggist á gagnkvæmu trausti.
* Meginreglan um sannsögli: Þar eð
maðurinn er sjálfráða vera, fær um að
taka skynsamlegar ákvarðanir og gera
samkomulag við aðra menn, hlýtur
sjúklingurinn að eiga rétt á því að fá
þær upplýsingar, sem hann þarf til
þess að geta verið virkur þátttakandi
í ákvarðanatökunni um rannsóknir og
meðferð. Af þessu leiðir hins vegar ekki,
að læknar hafi rétt til eða séu skyldugir
að troða upplýsingum upp á aðra gegn
vilja þeirra. Þar sem einstaklingamir
eru frjálsar sjálfráða verur, hafa þeir
rétt, sem sóttur er í meginregluna um
sjálfsforræði til þess að hegða sér andstætt
því sem okkur virðist ákjósanlegt. Þeir
geta því frábeðið sér upplýsingum, sem
þeim þykja lítilvægar eða upplýsingum,
sem þeir telja, að séu óviðkomandi því
að ákvarða eigin heilbrigðisþjónustu
og hafa þeir þá hliðsjón af trú sinni og
gildismati. Þeim ætti að vera gerlegt að
ganga jafnvel lengra: Þeir ættu að geta
frábeðið sér mikilvægar upplýsingar.
Þetta getur að sjálfsögðu leitt til þess,
að sjúklingurinn taki óskynsamlegar
ákvarðanir, en þrátt fyrir það ber okkur
skylda til að virða þær. Ber að sama
brunni að meginreglunni um sjálfræði var
raðað fyrr.
* Meginreglan um velgerð kom til umræðu
þegar forræðishyggjan var rædd í fyrri
kafla og í sömu andránni var rædd:
* Meginreglan um óskaðsemi.
Að gefnum þessum forsendum, er nú hægt
að gera tilraun til þess að þýða uppkast að
samningi læknis og sjúklings.
UPPKAST AÐ SAMNINGI
A. Um skyldur læknis (45)