Læknablaðið - 15.10.1998, Blaðsíða 28

740
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
semi þvagblöðru og ristils. Einnig sjást truflan-
ir á sinaviðbrögðum, snerti-, stöðu- og titrings-
skyni (5-8).
Einkenni meinvarpa í heilahimnum geta ver-
ið fyrstu merki illkynja sjúkdóms, eins og hjá
sjúklingi þeim sem hér er lýst, en tíðnitölur eru
misvísandi. I rannsókn á 50 sjúklingum með
meinvörp í heilahimnum hafði krabbamein áð-
ur greinst í öllum nema fjórum (5), en í annarri
rannsókn var niðurstaðan allt önnur, þar komu
miðtaugakerfiseinkenni fram hjá 75% af 121
sjúklingi áður en upprunaæxli fannst (11). Það
er mjög mismunandi hve langur tími líður frá
greiningu krabbameins þar til einkenni mein-
varpa í heilahimnum koina fram. Stundum líða
aðeins nokkrir dagar en lýst hefur verið nokkr-
um tilfellum þar sem liðu meira en 10 ár frá
greiningu brjóstakrabbameins þar til einkenni
þessara meinvarpa komu fram (5,10). Aftur-
skyggnar rannsóknir á hópum sjúklinga sýna
að mænuvökvi er aldrei algerlega eðlilegur
(5,6). Hækkaður mænuvökvaþrýstingur (>180
mm), lækkaður glúkósi (< 2,0 mmól/1) og hækk-
uð prótín (> 0,5 g/1) í mænuvökva hefur sést í
yfir 70% sjúklinga (5). í langflestum tilfellum
sjást hvít blóðkorn í mænuvökva. Nokkrum til-
fellum meinvarpa í heilahimnum hefur þó ver-
ið lýst þar sem engin hvít blóðkorn fundust (5).
Yfirleitt eru einkimdar frumur í meirihluta en
hlutfall kleyfkirndra hvítfrumna getur þó verið
hátt og í sumum tilfellum yfir 90% (6). Oft er
nauðsynlegt að gera nokkrar mænuástungur og
taka verulegt magn af mænuvökva til þess að
greina krabbameinsfrumur (6), eins og raunin
var hjá sjúklingnum sem hér er lýst. Horfur
sjúklinga með meinvörp í heilahimnum eru
afar slæmar og án meðferðar lifa þeir að með-
altali aðeins í fjórar til sex vikur (5,6). Mark-
mið meðferðar er bæði að draga úr truflunum á
starfsemi miðtaugakerfis og lengja líf sjúk-
linga. Bæði er beitt krabbameinslyfjameðferð
og geislameðferð. Lyf eru ýmist gefin í æð eða
þeim dælt beint í mænuvökva. Þrátt fyrir með-
ferð eru horfur slæmar og deyja flestir sjúk-
lingar innan sex mánaða frá greiningu mein-
varpa í heilahimnum (12). Meðferðin dregur þó
oft verulega úr miðtaugakerfiseinkennum svo
sem höfuðverkjum, lömunum, krömpum og
vitrænni skerðingu. Sumum sjúklingum hrakar
þó mjög hratt og þeir deyja innan örfárra daga
frá innlögn (12) eins og sá sem hér er lýst.
Við lýsum hér sjaldgæfri sjúkdómsmynd sem
erfitt er að greina á byrjunarstigum. Mænu-
vökvaniðurstöður eru dæmigerðar fyrir
langvarandi bólgu í heilahimnum og eru lykill-
inn að réttri greiningu.
Þakkir
Einari Guðlaugssyni frumumeinafræðingi
eru færðar sérstakar þakkir.
HEIMILDIR
1. Sabin TD. Coma and the acute confusional state in the
emergency room. Med Clin N Am 1981; 65: 15-32.
2. Ellner JJ, Bennett JE. Chronic meningitis. Medicine 1974;
55; 341-69.
3. Wilhelm C, Ellner JJ. Chronic meningitis. Neurol Clin
1986; 4: 115-41.
4. Gasecki AP, Bashir RM, Foley J. Leptomeningeal carcino-
matosis: a report of 3 cases and review of the literature. Eur
Neurol 1992; 32: 74-8.
5. Olson ME, Chemik NL, Posner JB. Infiltration of the lepto-
meninges by systemic cancer. Arch Neurol 1974; 30: 122-
37.
6. Little JR, Dale AJD, Okazaki H. Meningeal carcinomatosis:
clinical manifestations. Arch Neurol 1974; 30: 138-43.
7. Wasserstrom WR, Glass JP, Posner JB. Diagnosis and
treatment of leptomeningeal metastases from solid tumors:
experience with 90 patients. Cancer 1981; 49: 759-72.
8. Zachariah B, Zachariah SB, Varghese R, Balducci L.
Carcinomatous meningitis: clinical manifestations and
management. Int J Clin Pharmacol Therapeut 1995; 33: 7-
12.
9. Moots PL, Harrison MB, Vandenberg SR. Prolonged sur-
vival in carcinomatous meningitis associated with breast
cancer. Southem Med J 1995; 88: 357-62.
10. Iaconetta G, Lamaida E, Rossi A, Signorelli F, Manto A,
Giamundo A. Leptomeningeal carcinomatosis. Acta Neurol
1994; 16:214-20.
11. Vital C, Bruno-Martin F, Henry P, Bergonian M, Leger H.
La carcinoma méningée. Bordeaux Med 1970; 3: 2927-8.
12. Jayson GC, Howell A, Harris M, Morgenstem G, Chang J,
Ryder WD. Carcinomatous meningitis in patients with
breast cancer: an agressive disease variant. Cancer 1994;
74:3135-41.