Læknablaðið - 15.10.1998, Blaðsíða 45

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
753
þá að gera upp við sig hvort
þær kaupi getnaðarvamir eða
sígarettupakka. Það sjá allir að
dags daglega eru reykingarnar
sterkari þörf.“
Langvinnir sjúkdómar
og ný heilsufars-
vandamál
- Hvað með baráttuna gegn
langvinnum sjúkdómum, svo
sem hjarta- og æðasjúkdóm-
um og krabbameinum?
„Mikill árangur hefur náðst
varðandi hjarta- og æðasjúk-
dóma. Kransæðasjúkdómum
hefur fækkað mjög og má
segja að faraldur þeirra sé að
fjara út meðal miðaldra fólks
og það gildir á öllum Norður-
löndunum. Fituneysla og þá
aðallega ómettuð fita virðist
allstaðar hafa minnkað mikið
nema á Islandi, en samt er einna
bestur árangur hjá okkur í bar-
áttu við kransæðasjúkdóma,
hvemig svo sem stendur á því.
Það kann að vera að fiskneysla
okkar hafi eitthvað að segja.
Baráttan gegn krabbamein-
um hefur hins vegar ekki geng-
ið eins vel og dauðsföllum
vegna krabbameina hefur
fjölgað, einkum vegna brjósta-
og ristilkrabbameina og á það
við um öll Norðurlöndin.
Menn binda hins vegar vonir
við forvamarskoðanir einkum
varðandi legháls- og brjósta-
krabbamein og nú allra síðast
varðandi ristilkrabbamein. Á
hinn bóginn er ánægjulegt að
það virðist vera að draga úr
lungnakrabbameini.'1
Olafur sagði að talsvert hafi
verið rætt um sjúkdóma sem
kalla mætti nýja. Húðkrabbi
er meðal þessara nýju vanda-
mála og sjálfsmorðsbylgja,
sem gengið hefur yfir einkum
meðal ungra karla, hefur ekki
hjaðnað og hafa menn af því
þungar áhyggjur. Ofvirkni
virðist hafa aukist mjög meðal
barna, að minnsta kosti grein-
ist hún mun meira en áður var
og sagði Olafur það íhugunar-
efni að þriðjungur foreldra
slíkra barna greindist ofvirkur
þannig að menn veltu fyrir sér
hvort erfða- eða umhverfis-
þættir spiluðu þarna inn í. En
þeir eru fleiri nýju sjúkdóm-
arnir. Talið er að um 30%
ungra stúlkna í Danmörku eigi
við vandamál að stríða út af
einhvers konar átröskun. Að
mati landlæknis býr meðal
annars ósvífinn tískuáróður að
baki og telur hann brýnast að
beina fræðslu að mæðrum um
þær hættur sem eru samfara
lystarstoli.
Fjölgun endurinnlagna
og innlagna á ganga
- I daglegri heilbrigðisum-
ræðu ber hátt hagræðingu,
sparnað og niðurskurð, rædd-
uð þið þessa hluti?
„Vissulega gerðum við það
og gerum alltaf. Miðað við
hin Norðurlöndin virðumst
við Islendingar hafa staðið
okkur nokkuð vel, til dæmis
hvað varðar meðallegutíma á
sjúkrahúsum og fjölda útskrif-
aðra sjúklinga á starfsmann,
en samhengi hlutanna liggur
ekki alltaf ljóst fyrir. Sjúk-
lingaflæðið er til dæmis miklu
hraðara en áður, jafnframt er
mikið af gangainnlögnum sem
nær ekki nokkurri átt. í
Skandinavíu hafa spítalar ver-
ið kærðir ef gangar eru tepptir
af sjúklingum, það þykir
óhæfa ef eitthvað kæmi upp á,
eldsvoði eða annað. Hjá okk-
ur, og reyndar einnig í ná-
grannalöndunum, hefur endur-
innlögnum fjölgað mjög mik-
ið. Þetta veldur fólki miklum
vandræðum, til dæmis vistast
karlar og konur á sömu
stofum á álagspunktum. Og
það er í raun merkilegt hve lít-
ið er kvartað yfir gangainn-
lögnum og endurinnlögnum.
Menn gáfu helst þá skýringu,
til dæmis Norðmenn og Finn-
ar, að stjórnir spítalanna, sem
eru pólitískt kjörnar, vildu
gera lítið úr þessu til þess að
ónáða ekki ráðherra, ég held
að það sama eigi sér stað hér.
Fljótaútskriftir haldast í hend-
ur við endurinnlagnir og
gangainnlagnir. Sjúklingar
standa vart við grind fyrren
búið er að útskrifa þá, það eru
mörg dæmi þess, alltof mörg,
en það er einsog fólk verði
samdauna, hætti að malda í
móinn og taki þessum hremm-
ingum með þolinmæði í von
um betri tíð. En sumir hverfa á
braut. Það veldur til dæmis
miklum vandræðum núna að
gjörgæsluhjúkrunarfræðingar
hafa kvatt kóng og prest á
hjartadeildum.
Á hinum Norðurlöndunum
hafa verið sett á fót svokölluð
sjúkrahótel inni á spítölunum.
Þar geta sjúklingar lagst inn
eftir aðgerð í stað þess að út-
skrifast og fara heim. Þessi
sjúkrahótel geta verið á næsta
gangi við almenna legudeild
þannig að öryggið er fyrir
hendi komi eitthvað uppá.
Þetta fyrirkomulag hefur nýst
afskaplega vel og á sinn þátt í
því að stytta meðallegutíma
sjúklinga. í Bandaríkjunum
hefur þetta sums staðar verið
fyrir hendi í 30-40 ár. Hér hef-
ur þetta ekki verið tekið upp,
sumir segja vegna andstöðu
lækna sem haldi að deildin
þeirra hverfi við svona ný-
breytni. Þeir sögðu kollegar
mínir að það hefði farið tals-
verður tími í að sannfæra
læknana um ágæti þessa fyrir-
komulags.“