Læknablaðið - 15.10.1998, Blaðsíða 12

724
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Production of:
A. Growth factor or
growth factor receptor
B. Protein kinases
C. Signal transducers
D. Transcription factors
N
Unregulated cell
proliferation
Loss of tumor
suppressor
gene activity
Melastatic carcinoina
Carcinoma in situ
(severe dysplasia)
Cells with damaged / T
f í V
., * . Rearrangements \
Mutations A £
\ T /
Tumor suppressor
Loss of
repair proteins
DNA can go through
mitosis and divide
, t
^ DNA not repaired
Deletions
Fig. 1. Mechanisms of carcinogenesis. Genes invoived in tlie pathogenesis of cancer formation act by two mechanisms. Activation of
oncogenes, which are formed from the conversion of normal proto-oncogenes, can induce cancer formation in four ways. This can
result in tlie production of factors that promote unregulated cell proliferation. Loss oftumor suppressor gene activity can also have
cancer-inducing effects. Álterations in hotlt oncogenes and tumor suppressor genes occur in cancer formation.
um fjórar leiðir til að æxlisgen myndist úr for-
æxlisgenum. Þessi æxlisgen skrá fyrir prótín-
um sem örva frumuvöxt og trufla eðlilega
frumusérhæfingu og er hægt að flokka æxlis-
gen eftir tegund þessara prótína (1).
Æxlisgen sem skráfyrir vaxtarþáttum: Sem
dæmi, þá tjáir for-æxlisgenið c-sis fyrir vaxtar-
þættinum PDGF (platelet derived growth
factor) en frumur sem hafa í sér æxlisgenið v-
sis framleiða þennan vaxtarþátt í of miklum
mæli. Offramleiðsla PDGF getur örvað vöxt
frumunnar sem myndaði það vegna bindingar
við eigin viðtaka með svonefndum autocrine
áhrifum eða örvað nágranna frumur með svo-
nefndum paracrine áhrifum.
Æxlisgen sem skrá fyrir vaxtarþáttarviðtök-
um: Undir venjulegum kringumstæðum senda
vaxtarþáttarviðtakar ekki boð inn í frumuna
nema við bindingu viðeigandi vaxtarþáttar.
Vaxtarþáttarviðtakar sem framleiddir eru af
æxlisgenum geta aftur á móti sent stöðug boð
inn í frumuna án tengsla við vaxtarþáttinn.
Dæmi um slíkt æxlisgen er erbB-1 sem skráir
fyrir EGF (epidermal growth factor) viðtakan-
um.
Æxlisgen sem skrá fyrir týrósín prótín kín-
asa: Týrósín kínasar flytja fosfórhóp af ATP
yfir á týrósínhóp ákveðinna prótína. Fosfórun
þessara prótína örvar flókið ferli boðskipta
innan frumunnar sem getur aukið líkur á
krabbameinsmyndun. Dæmi um æxlisgen í
þessum flokki er v-src.
Æxlisgen sem örva innanfrumuboðkerfið
(signal transducer): For-æxlisgenið ras skráir
fyrir prótín sem staðsett er á innanverðri frumu-
himnunni og örvar innanfrumuboðkerfið þegar
það er bundið GTP. Við venjulegar aðstæður
verður vatnsrof (hydrolisation) á GTP í GDP
eftir smá tíma sem veldur breytingu á lögun
prótínsins og örvun boðkerfisins hættir. Það er
því um „kveikt-slökkt“ ferli í innanfrumuboð-
unum að ræða sem stjómast af breytingum í
lögun prótínsins. Prótínið sem æxlisgenið ras
tjáir fyrir veldur læsingu prótínsins í „kveikt"