Læknablaðið - 15.10.1998, Blaðsíða 49

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
757
skyldu læknis gagnvart sjúk-
lingi, sem er grundvallaratriði
í öllum samskiptum læknis og
sjúklings. Þagnarskylda lækna
hefur gilt hér allt frá 1908.'
Hún felur í sér, að það sem
sjúklingur segir lækni og
læknir skrifar í sjúkraskýrslu
gefur læknir ekki upp nema
með leyfi sjúklings. Þetta eru
landslög og ég er á því að
mikið af lagagreinum sem hafa
verið skrifaðar að undanfömu
hafi verið óþarfar, vegna lag-
anna um þagnarskyldu sem
gilda ekki bara hér heldur á
öllum Norðurlöndum, Bret-
landi og um Norður- Evrópu.“
- Þannig að ekki væri leyfi-
legt að keyra saman upplýs-
ingar, segjum úr skrám Hjarta-
verndar og Krabbameinsfé-
lagsins?
„Hárrétt og það kom mjög
skýrt fram á fundinum að
samkeyrsla á heilsufarsupp-
lýsingum er hvergi leyfð á
Norðurlöndunum, nema því
aðeins að verið sé að fram-
kvæma ákveðnar rannsóknir,
alveg eins og hér hefur verið
gert. I slíkum tilvikum fer
rannsóknarbeiðni fyrst fyrir
vísindasiðanefnd og tölvu-
nefnd sem meta hvort einhver
vísindalegur tilgangur liggi að
baki fyrirhugaðri rannsókn.
Sé svo hafa samkeyrslur verið
leyfðar, en mjög takmarkað
þó og að fengnu leyfi sjúk-
linganna. Annað vandamál
vaknar ef sjúklingur er látinn,
þá verða vísindasiðanefnd og
tölvunefnd að meta mikilvægi
rannsóknarinnar. Eg er til
dæmis alveg sannfærður um
að það væri mjög erfitt að fá
leyfi til samkeyrslu heilsu-
farsupplýsinga í þeim tilgangi
að kanna hvort eitthvert sam-
heitalyf væri 1-2% áhrifa-
meira en annað. Slíkt yrði
seint leyft.“
Til að fá upplýsingar
þarf rannsóknaráætlun
Ólafur lagði áherslu á að til
þess að fá leyfi fyrir söfnun
heilsufarsupplýsinga verður
að liggja fyrir markviss og
skilgreind rannsóknaráætlun.
„Það er ekki unnt að safna
upplýsingum í einhvem sarp
til hugsanlegra seinni tíma
nota. Það er alveg óhugsandi
og yrði hvergi leyft á hinum
Norðurlöndunum.“
Frumvarp ráðherra um
gagnagrunn gerir ráð fyrir vís-
indanefnd sem fari yfir allar
umsóknir um upplýsingar úr
miðlægum gagnagrunni. Gert
er ráð fyrir að fulltrúi einka-
leyfishafa eigi sæti í nefnd-
inni. „Vissulega verða fulltrú-
ar í fyrirhugaðri vísindanefnd
í kjörinni aðstöðu til að fylgj-
ast með öllu sem gerist í rann-
sóknum og einkaleyfishafi
hefur tök á að fá upplýsingar
um áætlanir annarra rann-
sóknaraðila,“ sagði Ólafur.
„Landlæknisembættið hefur
mótmælt mjög ákveðið hug-
myndum um einkaleyfi á
heilsufarsupplýsingum og yfir-
leitt fyrirætlunum um að mark-
aðssetja þessar upplýsingar.
Menn líkja þessu við lyfja-
fyrirtæki sem búið er að
standa lengi í því að búa til
frumlyf og fær einkaleyfi til
15 ára. Hér er hins vegar um
að ræða einkaleyfi á genum
sem er alls ekki sambærilegt.
Og ég veit ekki betur en við,
fulltrúar Islands, höfum flutt
tillögu um það fyrir einum
þremur árum í Genf að ekki
yrði veitt einkaleyfi á genum.
Það studdu allir tillögu okkar,
utan nokkurra Frakka, Sviss-
lendinga og einstaka Austur-
ríkismanns sem voru and-
snúnir. Maður spyr því óhjá-
kvæmilega hvað hafi breyst
frá þeim tíma.
Vissulega hafa verið gerðar
breytingar á frumvarpinu um
gagnagrunn frá því í vor, til
dæmis verður heilbrigðisyfir-
völdum heimill aðgangur að
upplýsingum, sem ekki var
gert ráð fyrir. Kjarninn í um-
sögn landlæknisembættisins
og gagnrýni embættisins felst
í því að samkvæmt frumvarp-
inu skuli viðskiptahagsmunir
ráða aðgengi vísindamanna að
heilsufarsupplýsingum."
Auðvitað spila fleiri þættir
inn í svo sem hinn mannlegi,
sem Ólafur sagðist þekkja
mjög vel. „Hingað hafa komið
vel menntaðir einstaklingar,
ekki síst Islendingar, sem áttu
ekki kost á vinnu hér heima,
en það þarf ekki einkaleyfi til
að framkvæma þær rannsókn-
ir sem verið er að vinna að.
Tæknilega og fræðilega er hægt
að fá upplýsingar til rann-
sókna á ákveðnum sjúkdóm-
um án einkaleyfis. Það er
mergur málsins."
Og Ólafur kvaðst efast um
að menn gerðu sér almennt
ljósa grein fyrir afleiðingum
miðlægs gagnagrunns á sviði
heilbrigðisupplýsinga. Ýmsir
virðist líta til þess að fjármagn
komi inn i heilbrigðiskerfið
sem ekki veiti af. „En halda
menn virkilega að gróði
einkaleyfishafa fari í það að
greiða reikninga Landspítal-
ans? Hann fer auðvitað í vasa
hluthafa, til þess kaupa menn
hlutabréf,“ sagði Ólafur Ól-
afsson landlæknir að lokum.
-bþ-