Læknablaðið - 15.10.1998, Blaðsíða 72

776
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Hvernig er persónuleyndar
gætt?
Hvernig skal haga sam-
þykki sjúklinga og þeirra sem
skrá upplýsingar?
Hvers konar upplýsingar er
ætlað að færa í gagnagrunninn?
Er jafnræði til rannsókna
tryggt?
Er einkaleyfi til rekstrar
gagnagrunns réttlætanlegt?
Eiga heilsufarsupplýsingar
að vera fjárhagsleg auðlind,
eftir atvikum eins aðila í
skjóli einkaleyfis?
Tölvuvæðing heilsufars-
upplýsinga hófst á Islandi fyr-
ir tæpum aldarfjórðungi en
hefur þróast hægt. Þó hefur
verið ákveðið að færa allar
upplýsingar sem lúta að heilsu-
fari manna með kennitölum í
sams konar tölvukerfi á öllum
heilbrigðisstofnunum lands-
ins. Þannig yrðu smám saman
til dreifðir samtengjanlegir
gagnagrunnar. Miklu skiptir
að þróun þessi haldi áfram,
bæði til hagræðis við notkun
sjúkragagna í daglegu starfi
en ekki síður vegna mikils
vísindagildis, bæði að því er
varðar rannsóknir á erfða-
tengslum sjúkdóma en ekki
síður rannsóknir á faralds-
fræði og lýðheilsu. Slíkar
rannsóknir er af ýmsum
ástæðum gott að stunda hér-
lendis. Möguleikar á sérstæðu
framlagi íslands í þessu efni
hefur verið mönnum ljós ára-
tugum saman og ýmsar rann-
sóknastofnanir byggt starf sitt
þar á, til dæmis Hjartavernd,
Krabbameinsfélagið, Erfða-
fræðinefnd, Fæðingarskrán-
ingin og fleiri.
IV
Aðrar helstu athugasemdir
nefndarinnar eru þessar.
Skilgreining persónuupp-
lýsinga
í frumvarpsdrögunum er
bætt við skilgreiningu Evr-
ópuráðsins á upplýsingum er
ekki teljast persónugreinan-
legar (2. liður 3. grein). Fram
komu ábendingar um að sú
viðbót færði miðlægan gagna-
grunn undan ákvæðum laga
um persónuupplýsingar. Vart
hefur það verið ætlun frum-
varpshöfunda? Upplýsingar af
þessu tagi, jafnvel þótt dul-
kóðaðar séu, eru persónuupp-
lýsingar ef greiningarlykill er
til.
Gjaldtaka
Hvernig er gjald samkvæmt
4. grein hugsað? Heilbrigðis-
upplýsingar eru verðmæti, og
unnt að færa rök fyrir því að
sjúklingar sem veita þær og
stofnanir og einstaklingar sem
afla þeirra og varðveita þær
eigi að minnsta kosti eitthvað
í þeim, þótt eignarréttur sé
ekki skilgreindur samkvæmt
lögunt. Ef utanaðkomandi fyr-
irtæki, ríkisstjórnir og fleiri,
eiga að hafa aðgang að þess-
um verðmætum í gegnum
rekstrarleyfishafa verður hann
að greiða fyrir annað og meira
en kostnað við undirbúning og
útgáfu rekstrarleyfis vegna
starfs nefnda samkvæmt 6. og
9. grein og vegna vinnslu upp-
lýsinga til flutnings í gagna-
grunn.
Eignarhald á heilbrigðis-
upplýsingum
í lögum um rétt sjúklinga er
einungis kveðið á um varð-
veisluskyldu sjúkrastofnana á
sjúkraskýrslum. Álitamál um
nýtingu heilsufarsupplýsinga
eins og frumvarpsdrögin gera
ráð fyrir vekja upp nauðsyn
þess að eignarhald á sjúkra-
skrám verði skilgreint, en rétt-
látast virðist að því sé skipt
milli þess er veitir upplýsing-
ar og hins er færir þær og
heldur þeim saman.
Hverjir hafa forrœði yfir
sjúkraskýrslum?
Hér verður að taka af tvímæli
og segja að: „Rekstrarleyfis-
hafa er að fengnu samþykki
yfirlækna viðkomandi deilda
og læknaráða stofnana ...“
Hvaða upplýsingar verða
skráðar?
Óljóst er hvers konar upp-
lýsingar verða færðar í mið-
lægan gagngrunn. Verða allar
upplýsingar færðar eða hluti
og þá hvaða hluti? Svör við
þessum spurningum varða
grundvallaratriði í ætluðu og
upplýstu samþykki.
Ætlað samþykki?
I frumvarpinu er gert ráð
fyrir ætluðu samþykki sjúk-
linga til færslu upplýsinga í
gagnagrunn. Samkvæmt al-
þjóðlegum leiðbeiningum um
þessi efni, sem Island á aðild
að, er skilyrði slíks að óháð
vísindasiðfræðilegt mat fari
fram á öllum rannsóknum sem
gerðar eru (sbr. liði 11 og 13 í
þessum athugasemdum).
Upplýst samþykki
Færsla upplýsinga í gagna-
grunn snertir mjög viðkvæm
atriði, jafnvel helgustu vé
fólks. Ennfremur er ekki víst
að hliðstæð notkun heilsufars-
upplýsinga, sem gert er ráð
fyrir í frumvarpinu, hafi verið
höfð í huga þegar leiðbeining-
arnar voru samdar. Því er rétt
að túlka vafa í þessu efni
þröngt, og minnast þess að
fullorðið fólk hefur sjálfsfor-
ræði. Sterk rök hníga að því
að hver og einn veiti upplýst
samþykki sitt til færslu gagna