Læknablaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 11

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
399
með slembiúrtökum: 12-15 ára stúlkum
(n=325), 16, 18 og 20 ára stúlkum (n=247), 25
ára stúlkum (n=86), 34-48 ára konum (n=107)
og 70 ára konum (n=308). Kalkhormón var
eingöngu mælt í 70 ára konum. Ennfremur
voru gerðar mataræðiskannanir í öllum hópum
nema hjá 12-15 ára stúlkum þar sem stuðst var
við fyrri könnun Manneldisráðs. Arstíða-
bundnar sveiflur á 25-OH-D voru kannaðar hjá
12-15 ára stúlkum og 70 ára konum með því að
dreifa sýnatökunum í jafnstóra hópa á tímabil-
inu frá september 1997 tiljúní 1998.
Niðurstöður: Þéttni 25-OH-D var í réttu
hlutfalli við D-vítamíninntökuna (r=0,3-0,54).
Meðalþéttni 25-OH-D (september-maí) var
34,6±22 nmól/L í 12-15 ára stúlkum, 43,9±20
hjá 16-20 ára stúlkum (febrúar-apríl), 50,1±24
hjá 25 ára stúlkum (nóvember-desember), en
36,6±16 hjá 34-48 ára konum (febrúar-apríl)
og 53,9±20 nmól/L hjá 70 ára konum (septem-
ber-júní).
Marktækar árstíðabundnar sveiflur voru á
25-OH-D meðal 12-15 ára stúlkna en minni hjá
70 ára konum. I 12-15 ára hópnum náði 25-
OH-D lágmarki í marsmánuði en í maímánuði í
70 ára konunum. Marktæk neikvæð fylgni
fannst milli þéttni 25-OH-D og ln-PTH í 70 ára
hójmum (r=-0,2; p<0,01).
Alyktanir: D-vítamínbúskapur 70 ára
kvenna er almennt góður, en að sama skapi er
honum ábótavant meðal 12-15 ára stúlkna,
einkum síðla vetrar þegar lítil D-vítamínfram-
leiðsla er í húð. Verulega lág gildi sáust nær
eingöngu í hópi 12-15 ára stúlkna. D-vítamín-
búskapur meðal eldri stúlkna og miðaldra
kvenna virtist þarna mitt á milli. Æskileg neðri
mörk 25-OH-D fyrir 70 ára konur virðast vera
um 50 nmól/L, en það svarar til inntöku að
minnsta kosti 15-20 pg (600-800 eininga) af D-
vítamíni á dag. Til að tryggja nægilega þéttni
D-vítamíns í blóði síðla vetrar meðal allra ald-
urshópa virðist eðlilegt að D-vítamínbæta
mjólkurafurðir að vetrarlagi.
Inngangur
D-vítamín er nauðsynlegt til að tryggja
nægjanlegt frásog kalks og fosfats úr fæðu og
þar með nægilega þéttni þessara jóna í blóði og
eðlilega útfellingu þeirra í bein til að herða þau
(1). Alþekkt er að mikill skortur á D-vítamíni
leiðir til beinkramar í börnum (rickets) og bein-
meyru (osteomalacia) í fullorðnum vegna
ófullkominnar kölkunar beina. Rannsóknir síð-
ustu ára benda til að vægur skortur á D-víta-
míni valdi beinþynningu vegna lægri þéttni
kalks í blóði, sem leiði til aukinnar framleiðslu
kalkhormóns og þar með til aukinnar losunar
steinefna úr beinum (2-4). Því hefur verið talin
þörf á að endurskilgreina D-vítamínþörfina (5).
D-vítamín myndast í húð fyrir áhrif sólar-
ljóss en það fæst einnig úr fæðu. D-vítamín-
neysla hefur nokkuð verið athuguð í matar-
æðiskönnunum á íslandi (6,7). Norðlæg lega
Islands gerir það hins vegar líklegt að árstíða-
sveiflur í D-vítamínbúskap hérlendis séu veru-
legar.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að fá betri
heildarmynd af D-vítamínbúskap hér á landi
með mælingum á 25-OH-vítamíni D í blóði
kvenna á mismunandi árstíðum og jafnframt
meta D-vítamínneysluna og fá þannig fram
mikilvægi hvors þáttar fyrir sig, sólarljóss og
D-vítamíns í fæðu.
Efniviður og aðferðir
Stúlkur 12-15 ára: 25-OH-D var mælt í 325
stúlkum á aldrinum 12-15 ára, sem komið
höfðu til rannsóknar á mótefnum gegn rauðum
hundum á tímabilinu september-maí. Til þess
að kanna árstíðasveiflur 25-OH-D voru að
meðaltali 35 stúlkur mældar í hverjum mánuði.
Heilblóð var tekið ýmist í skólum og/eða
heilsugæslum landsins á tímabilinu september
1997 til maí 1998 og sent til Rannsóknarstofu
Háskóla íslands í veirufræði, þar sem það var
spunnið niður og sermið fryst (-20°) fram að
mælingu á 25-OH-D. Alls komu 244 stúlkur af
svæðinu frá Borgarnesi að Selfossi en 81 stúlka
frá ýmsum stöðum á landsbyggðinni.
Stúlkur 16-20 ára: Slembiúrtak af Reykja-
víkursvæðinu (8). Alls var 341 stúlku boðin
þátttaka en 249 tóku þátt (73%). Þessi hópur
kom til mælingar á tímabilinu febrúar-apríl
1996.
Konur 25 ára: Slembiúrtaki úr íbúaskrá
Reykjavíkur, alls 130 konum (8), var boðin
þátttaka en 86 mættu (66%). Rannsóknin fór
fram á tímabilinu október-nóvember 1996.
Konur 34-48 ára: Þetta er hópur mæðra
áðurnefndra 16-25 ára stúlkna og þannig skil-
greindur að engin þeirra hefði náð tíðahvörf-
um. Alls uppfylltu 107 konur þessi skilyrði og
komu í rannsókn á tímabilinu febrúar-apríl
1997.
Konur 70 ára: Öllum konum í íbúaskrá
Reykjavíkur sem urðu 70 ára á árinu 1997 var