Læknablaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 34

418
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
nokkrum dögum eða vikum, en getur endurtek-
ið sig (19). Oft eru lítil eymsli frá bólgnum lið-
um þrátt fyrir mikla vökvasöfnun. Liðbólga í
smærri liðum er óvenjuleg í Lyme-sjúkdómi og
bendir til annarrar sjúkdómsgreiningar. Þrálát-
ar liðbólgur, sem svara illa meðferð, eru líkleg-
astar í sjúklingum með HLA-DR4 vefjagerð.
Liðvökvi getur myndast aftur á skömmum
tíma, þrátt fyrir liðástungur. Nánast allir sjúk-
lingar með liðbólgur í Lyme-sjúkdómi hafa
mótefni gegn B. burgdorferi í sermi (11). Önn-
ur síðkomin einkenni sjúkdómsins hjá full-
orðnum eru: fjöltaugabólga, heilabólgur, minn-
isskerðing og þrálátar herslisskellur í húð
(acrodermatitis chronica atrophicans).
Stórar rannsóknir lrafa sýnt að upphafsein-
kenni sjúkdómsins eru: staðbundinn flökkuroði
(66%), dreifður flökkuroði (23%), liðbólgur
(7%), andlitslömun (3%), heilahimnubólga
(1%) og bólgur í hjarta (0,5%). Af sjúklingum
með staðbundinn flökkuroða höfðu 45% tekið
eftir maurabiti á undanfarandi fjórum vikum (2).
Algengara er að þeir, sem sýkjast af Lyme-
sjúkdómi í Bandaríkjunum og fá flökkuroða,
kvarti fremur um önnur einkenni samanborið
við sambærilegan sjúklingahóp í Evrópu.
Hugsanlega er um harðskeyttari stofn B. burg-
dorferi eða tíðari endursýkingar að ræða vest-
anhafs (20,21).
Mótefnamælingum á sermi er mikið beitt til
að staðfesta greiningu á Lyme-sjúkdómi. I
flestum tilfellum má staðfesta greiningu með
sértækum IgM (fjórum vikum eða seinna eftir
sýkingu) og /eða IgG mótefnum (sex til átta
vikum eða seinna eftir sýkingu) (22,23). Al-
gengasta aðferðin til að mæla mótefni gegn B.
burgdorferi er ELISA. Aðferðin getur þó gefið
falskt-jákvæða svörun til dæmis við aðrar
gormsýklasýkingar, ákveðnar veirusýkingar og
vissa sjálfnæmissjúkdóma (24). Nauðsynlegt
er því að staðfesta tvíræð eða jákvæð ELISA
svör með Western blot aðferð (11).
PCR til greiningar á Lyme-sjúkdómi er enn á
tilraunastigi. Aðferðin greinir ekki á milli lif-
andi og dauðra gormsýkla, þannig að jákvæð
svörun er ekki sönnun fyrir virkri sýkingu.
Hins vegar má vera að þessi rannsóknaraðferð
verði kjörrannsókn á Lyme-sjúkdómi í fram-
tíðinni (25).
Þar sem B. burgdorferi er erfið í ræktun,
nema helst frá mænuvökva eða vefjasýnum, er
ræktunum lítið beitt (9). I samanburði við flest-
ar bakteríur vex B. burgdorferi tiltölulega hægt,
hver gormsýkill lengist í 12-24 klukkustundir
og skiptist síðan í tvær frumur. B. burgdorferi
missir oftast sýkingarhæfni sína eftir 10-15
skiptingar í ræktun (26).
Aður fyrr óttuðust menn smit yfir fylgju til
fósturs þungaðra kvenna, sem sýktust á með-
göngu. Nýlegar rannsóknir sýna hins vegar
fram á það að smitun fyrir fæðingu er sjaldgæf
og þótt komið hafi fram sjúkratillfelli þar sem
sýnt hefur verið fram á að B. burgdorferi hafi
borist yfir fylgju, þá er ónæmissvörun ekki
fyrir hendi í fóstrinu og tengsl B. burgdorferi
við meðfædda líffæragalla lítil (27). Þar til ítar-
legri vitneskja liggur fyrir, er ráðlagt að með-
höndla þungaðar konur með sýklalyfjum ef
grunur leikur á Lyme-sjúkdómi á meðgöngu
(28).
Röng greining á Lyme-sjúkdómi og ofmeð-
höndlun er algeng og víða vandamál (9).
Ástæðan er meðal annars að sértæki sermis-
mótefnamælinga er ófullnægjandi. Rétt er því
að ítreka frekar nauðsyn klínískrar greiningar
(29,30).
Öll stig Lyme-sjúkdómsins svara viðeigandi
sýklalyfjameðferð. Snemmkomin einkenni
sjúkdómsins eru meðhöndluð með doxýcýklíni
(ekki börn níu ára eða yngri), amoxicillíni eða
erýtrómýcíni um munn í 21 dag. Andlitslömun
og liðbólgur eru meðhöndlaðar á sama hátt en í
30 daga. Alvarlegri taugasjúkdómaeinkenni,
heilahimnubólga og hjartabólgur eru með-
höndlaðar með ceftríaxóni eða penicillíni G í
æð í 14-21 dag (9).
Rannsóknir hafa sýnt að ekki er ástæða til
fyrirbyggjandi sýklalyfjameðferðar eftir bit af
völdum blóðsjúgandi maura af Ixodes-stofni,
jafnvel á svæðum þar sem Lyme-sjúkdómurinn
er landlægur (31). Bóluefni til varnar Lyme-
sjúkdómi eru enn á tilraunastigi, verið er að þróa
bóluefni gegn yfirborðsprótínum B. burgdorf-
eri og tilraunir standa yfir í Bandaríkjunum á
svæðum þar sem sjúkdómurinn er landlægur
(32).
Langtímahorfur sjúklinga, sem sýkst hafa af
Lyme-sjúkdómi og verið meðhöndlaðir, eru
mjög góðar. Liðbólgur geta þó komið fram,
einkum hjá sjúklingum sem hafa vefjaflokkana
DR-2, DR-3 og DR-4 (9).
íslendingar eru mikið á faraldsfæti, þannig
að íslenskir læknar verða að hafa augun opin
fyrir þessum sjúkdómi. Þetta sjúkratilfelli er
því áminning um að vera á varðbergi því
Lyme-sjúkdómurinn greinist einnig hér á landi.