Læknablaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 16

404
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
ofan vissra marka til að minnka neikvæð áhrif
kalkhormóns á bein (3,4,20).
Af samanburði á D-vítamínneyslu og 25-
OH-D þéttni í blóði sjötugra kvenna benda nið-
urstöður okkar til að að meðaltali þurfi 15-20
pg á dag af D-vítamíni til að tryggja 25-OH-D
ofan áðurnefndra marka 50 nmól/L. Þetta gætu
því verið æskileg lágmarks viðmiðunarmörk á
D-vítamínneyslu fyrir þennan aldurshóp. Við
höfum áður ályktað á svipuðum grunni að
æskileg neyslumörk fyrir 16-25 ára stúlkur
væru um 10 pg af D-vítamíni (8,22). Þörf er á
að kanna þetta frekar hjá enn eldri aldurshóp-
um sem oft hafa bæði verri D-vítamínnýtingu
og minni D-vítamínmyndun í húð. I þessu sam-
bandi er vert að minna á að ekki er hætta á
fylgikvillum, svo sem auknu þvagkalki, fyrr en
neyslan á D-vítamíni er meiri en 60 pg/dag
(23).
í samanburði við erlendar rannsóknir virðast
25-OH-D gildi sjötugra reykvískra kvenna vera
mjög svipuð og birt hafa verið frá hinum Norð-
urlöndunum (15,24,25), nokkru lægri en frá
Bandaríkjunum þar sem margar fæðutegundir
hafa verið D-vítamínbættar (26) en talsvert
hærri en í mörgum Suður-Evrópuríkjum þar
sem D-vítamínneyslan er lítil og einstakling-
arnir því mjög háðir útiveru varðandi sinn D-
vítamínbúskap (25). 25-OH-D gildi íslenskra
stúlkna, allavega um miðjan vetur, eru hins
vegar talsvert lægri en birt hafa verið frá hinum
Norðurlöndunum (22).
Við getum ekki fullyrt að svo lág gildi af 25-
OH-D, eins og fundust í talsverðum hundraðs-
hluta yngri og miðaldra kvenna, komi niður á
magni og styrk beina þeirra en hækkandi gildi
kalkhormóns samfara lægri 25-OH-D gildum,
sem við fundum meðal sjötugra, gæti þó vissu-
lega bent til þess að D-vítamínskorturinn kæmi
niður á kalkbirgðum beinanna. Rannsóknir á
hópum fólks með mjaðmarbrot hafa vissulega
sýnt að lág 25-OH-D gildi eru algeng í þessum
hópi, einnig á Islandi (26,27). Nýlegar rann-
sóknir frá Frakklandi (meðal aldraðra á elli-
heimili) (2,3) og Boston (meðal heimadvelj-
andi karla og kvenna) (4) benda sterklega til
þess að 15-20 pg af D-vítamíni á dag ásamt
góðri kalkneyslu dragi verulega úr brotatíðni.
Rannsókn frá Hollandi, þar sem kalk- og D-
vítamínneyslan var betri fyrir, hafði 10 pg við-
bótar D-vítamín hins vegar ekki áhrif að þessu
leyti (28).
Hér hafa matvæli ekki verið D-vítamínbætt,
nema smjörlfki (síðan í stríðinu) og nýlega
fjörmjólkin. D-vítamín í íslenskri fæðu fæst
annars að mestu úr eggjum, feitum fiski, svo
sem síld, en að stórum hluta úr lýsi þar sem ein
teskeið (5 ml) af þorskalýsi inniheldur um 10
pg og ein teskeið af ufsalýsi um 20 pg, en hins
vegar er hákarlalýsið D-vítamínsnautt*. Til
þess að tryggja æskilega D-vítamínneyslu hér-
lendis, á bilinu 10-20 pg eftir aldurshópum,
væri væntanlega einfaldast að D-vítamínbæta
mjólkurafurðir, sérstaklega að vetrinum, enda
þótt aukin lýsisneysla kæmi að sjálfsögðu að
sömu notum.
Ekki er vitað hvers vegna Islendingar og aðr-
ar Norðurlandaþjóðir hafa einna hæstu brota-
tíðni í Evrópu (29). Endurtekinn skortur á D-
vítamíni að vetri til vegna norðlægrar legu
þessara landa kann að eiga sinn þátt í því.
Vissulega er þörf á ítarlegri rannsóknum á D-
vítamínbúskap íslendinga, þar með talið karla,
því niðurstöður okkar á hópi miðaldra karla
(óbirtar niðurstöður) bentu til mjög svipaðrar
stöðu og fyrir samsvarandi aldurshóp kvenna.
*1 iig af D-vítamíni=40 einingar.
Pakkir
Höfundar þakka Guðrúnu Kristinsdóttur rit-
ara sem annaðist innkallanir í hóprannsóknir
og vélritun þessarar greinar. Meinatæknum
rannsóknardeildar Sjúkrahúss Reykjavíkur er
þökkuð samvinna. Margréti Guðnadóttur pró-
fessor er þökkuð góð samvinna í sambandi við
rannsóknir á 12-15 ára stúlkum. Höfundar
þakka styrk frá RANNÍS og Vísindasjóði
Borgarspítalans til þessarar rannsóknar.
Eftirtalin hafa aðstoðað við söfnun gagna og
er þakkað fyrir: Örnólfur Valdimarsson, Jón
Örvar Kristinsson, Sindri Valdimarsson, Sigur-
jón Stefánsson, Inga Þórarinsdóttir, Þórhalla
Andrésdóttir og Heiða Knútsdóttir.
HEIMILDIR
1. Bouillon R, Carmeliet G, Daci E, Segaert S, Verstuyf A.
Vitamin D Metabolism and Action. Osteoporos Int 1998: 8:
513-9.
2. Chapuy MC, Areot ME, Duboeuf F, Brun J, Crouzet B,
Amaud S, Delmas PD, Meunier PJ. Vitamin D3 and
calcium to prevent hip fractures in elderly women. N Engl J
Med 1992: 237: 1637-42.
3. Chapuy MC, Areot ME, Delmas PD, Meunier PJ. Effect of
calcium and cholecalciferol treatment for three years on hip
fractures in elderly women. BMJ 1994: 308: 1081-2.