Læknablaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
403
Kalkhormón (PTH) (ng/L)
Mynd 5. Logaritmísk aðhvaifsgreining á In-PTH og 25-OH-D. Jafna línunnar er Y=0,018 ln(X) + 75,18 (r=-0,201; p<0,01).
Það er athyglisvert að hæstu 25-OH-D gildin
meðal sjötugra fundust hér fyrri hluta vetrar
(gildi vantar þó fyrir júlí og ágúst) sem gæti
skýrst að nokkru af meiri inntöku af D-vítamíni
á þessum mánuðum samkvæmt neyslukönnun-
inni og því að fleiri konur höfðu nýlega farið til
sólarlanda í þessum mánuðum. Helmingunar-
tími 25-OH-D í líkamanum er um það bil þrjár
vikur (1) svo að væntanlega gætir enn áhrifa
sólar frá síðsumri á haustmánuðum. I flestum
svipuðum rannsóknum erlendis hafa fundist
talsverðar árstíðasveiflur á 25-OH-D (15,16)
en mun minni ef tekið hefur verið aukalega
fjölvítamín (17).
Árstíðasveiflurnar í 25-OH-D í hópi 12-15
ára stúlkna voru mun meiri, enda D-vítamín-
neysla þeirra einungis um 5 pg samkvæmt mat-
aræðiskönnun 1990 (7). Á tímabilinu janúar-
ntars voru 60% þeirra neðan við 25 nmól/L í
25-OH-D, sem talin hafa verið æskileg neðri
ntörk fyrir 25-OH-D (12) og yfir mánuðina
september-maí var þetta hlutfall um 37%. Þetta
er mun hærri hundraðshluti en meðal sjötugra,
sem skýrist væntanlega af mikilli lýsisneyslu
þeirra síðastnefndu, því sýnt hefur verið fram á
að D-vítamínmyndun í húð minnkar með aldr-
inum, að hluta til vegna þynnri húðar (18,19).
Um það bil helmingur stúlkna á aldrinum 16-
25 ára tók lýsi eða fjölvítamín og þeirra D-víta-
mínhagur virtist heldur betri en miðaldra
kvenna (34-48 ára), en einungis þriðji hluti
þeirra sagðist taka fjölvítamín eða lýsi. Veru-
lega lág 25-OH-D gildi voru hins vegar fátíð í
hópunum nema meðal 12-15 ára stúlknanna.
Sumar erlendar rannsóknir hafa bent til að
gildi kalkhormóns hækki meira neðan vissra
gilda á 25-OH-D (20,21) og mörkin hafa verið
mismunandi eftir rannsóknum, frá 25-78
nmól/L (5,12). Rannsakendurnir hafa því skil-
greint eðlileg eða æskileg gildi á 25-OH-D of-
an þessara marka. Hér virðast mörkin á meðal
sjötugra kvenna vera um 50 nmól/L, enda þótt
þau skil séu alls ekki glögg, en kalkhormónið
virðist hækka hraðar neðan þessara 25-OH-D
gilda. Nýleg bresk rannsókn sýndi að við auka-
gjöf á D-vítamíni í fæðu lækkaði kalkhormónið
einungis þegar 25-OH-D var neðan við 50
nmól/L sem styrkir það að þetta séu æskileg
gildi fyrir 25-OH-D (5). Hugsanlegt er að þessi
ntörk séu einnig háð kalkneyslu viðkomandi
þjóða. Meðal sjötugra reykvískra kvenna reynd-
ist meðalkalkneysla 1269 mg/dag (óbirtar nið-
urstöður okkar) sem er hátt miðað við flestar
þjóðir og því gætu mörkin verið nokkuð mis-
munandi milli þjóða. Neikvæð fylgni hefur
fundist í sumum rannsóknum ntilli kalkhormóns-
gilda í blóði og beinþéttninnar og það styður
það að æskilegt sé að halda 25-OH-D gildum