Læknablaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 90

470
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Bönnuð lyf í íþróttum
Nýr kafli í Sérlyfjaskrá
Eins og flestum er kunnugt,
er Sérlyfjaskrá 1999 komin út.
Ein af nýjungum bókarinnar
að þessu sinni er sú að bókin
hefur nú að geyma lista yfir
þau sérlyf sem teljast bönnuð
fyrir íþróttamenn samkvæmt
bannlistum íþróttahreyfingar-
innar. Slíkur listi er í sambæri-
legum bókum í nágrannalönd-
um okkar og veitir hann lækn-
um og öðru heilbrigðisstarfs-
fólki dýrmætar upplýsingar
þegar íþróttamenn þurfa á
lyfjum að halda.
Fjöldi mismunandi lyfja
hefur einhver áhrif sem
íþróttamenn geta nýtt sér til að
bæta árangur sinn. A bannlist-
um íþróttahreyfingarinnar eru
mörg algeng lyf og meira að
segja lyf sem unnt er að kaupa
án lyfseðils. Það er því aug-
ljós hætta á að íþróttamenn
gerist sekir um lyfjamisnotk-
un vegna vanþekkingar eða
gáleysis. Þetta er bæði slæmt
og óþarft, því þungar refsing-
ar liggja við lyfjamisnotkun
og oftast er hægt að nota önn-
ur lyf, sem ekki eru bönnuð,
til að meðhöndla viðkontandi
sjúkdóm eða einkenni. Því er
nauðsynlegt að bæði íþrótta-
menn og læknar þeirra þekki
vel til bannlista íþróttahreyf-
ingarinnar og sýni aðgát í hví-
vetna.
Hvað er
lyfjamisnotkun?
Ef íþróttamenn nota lyf eða
önnur efni eða aðferðir, sem
líkama þeirra eru ekki eðlileg,
til að bæta árangur sinn í íþrótt-
um er það nefnt lyfjamisnotk-
un. I framkvæmd er lyfjamis-
notkun í íþróttum skilgreind
sem notkun þeirra efna og/eða
aðferða sem tilgreind eru af
hálfu íþróttahreyfingarinnar á
sérstökum bannlistum. Flest
íþróttasamtök, þar á meðal
Iþrótta- og ólympíusamband
Islands (ÍSÍ), styðjast við
bannlista Alþjóðaólympíu-
nefndarinnar (IOC). Þróun
nýrra lyfja er hröð og er bann-
listi Alþjóðaólympíunefndar-
innar og aðrir bannlistar
íþróttahreyfingarinnar því í
stöðugri endurskoðun. Rétt er
að taka skýrt fram að þó unnt
sé að misnota þessi lyf í tengsl-
um við íþróttaiðkun dregur
það ekki úr réttmæti notkunar
þeirra til lækninga, séu þau
gefin í réttum skömmtum og
við réttum ábendingum.
Ástæður þess að lyfjamis-
notkun er bönnuð í íþróttum
eru einkuin tvær. í fyrsta lagi
samræmist hún ekki þeirri sið-
ferðilegu forsendu íþrótta-
keppni að hún skuli fara fram
á jafnréttisgrundvelli. I öðru
lagi getur hún leitt til heilsu-
tjóns og jafnvel dauða, ekki
síst vegna þess að við mis-
notkun í íþróttum eru lyf
sjaldnast notuð samkvæmt
fyrirmælum læknis og gjarnan
í miklu stærri skömmtum en
þegar sömu lyf eru notuð til
lækninga.
Lyfjaeftirlit
Lyfjamisnotkun uppgötvast
yfirleitt á þann hátt að efni á
bannlistum íþróttahreyfingar-
innar greinast í þvag- eða
blóðsýnum, sem tekin eru af
íþróttamönnum við lyfjaeftir-
lit. Lyfjaeftirlit er framkvæmt
bæði í tengslum við íþrótta-
keppni og við aðrar aðstæður,
til dæmis á æfingum. Sum lyf
er eingöngu bannað að nota í
tengslum við keppni, en önnur
eru bönnuð bæði í og utan
keppni. Til að tryggja öryggi
íþróttamannanna hafa verið
settar nákvæmar reglur um
framkvæmd lyfjaeftirlits og
meðferð og greiningu þeirra
sýna sem þar eru tekin.
Refsingar
íþróttamenn, sem gerast
sekir um lyfjamisnotkun, eru
útilokaðir frá þátttöku í æfing-
um og keppni í tiltekinn tíma.
Refsing fyrir fyrsta brot er
yfirleitt tveggja ára útilokun,
en við ítrekað brot ævilöng
útilokun. Þar að auki veldur
sakfelling viðkomandi íþrótta-
manni yfirleitt margs konar
öðrum erfiðleikum, meðal
annars vegna neikvæðrar um-
ræðu og félagslegrar einangr-
unar, auk tekjutaps ef um at-
vinnumenn er að ræða. Sak-
felling fyrir lyfjamisnotkun
hefur því alvarleg áhrif á við-
komandi íþróttamann og um-
hverfi hans.
Undanþágur
Heilbrigðisráð ÍSÍ getur
veitt íþróttaiðkanda undan-
þágu til að nota lyf sem eru á
bannlista Alþjóðaólympíu-
nefndarinnar og/eða viðkom-
andi alþjóðlegs sérsambands í
tengslum við æfingar og/eða
keppni, þurfi hann sannanlega
og að læknisráði að nota þau
heilsu sinnar vegna. Skrifleg
umsókn um undanþágu skal
studd læknisvottorði þar sem
fram kemur sjúkdómsgrein-
ing, nauðsynlegur lyfja-
skammtur, hve lengi lyfið