Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1996, Side 76

76
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82/FYLGIRIT 34
tíni er algeng í munnslímhúð án illkynja breyt-
inga. Þess vegna er nauðsynlegt að gera stökk-
breytingagreiningu til þess að geta túlkað niður-
stöðurnar frekar og verður það gert í næsta áfanga
þessarar rannsóknar. Tjáning á p53 í eðlilegri
munnslímhúð er mjög athyglisverð í ljósi líklegs
hlutverks p53.
V-28. Samanburður á litningagreiningu,
sameindaerfðafræðilegri athugun og
flæðifrumugreiningu á brjóstakrabba-
meini. Tengsl við p53 breytingar?
Rut Valgardsdóttir*, Margrét Steinarsdóttir**,
Kesara Anamthawat-Jónsson**, Ingibjörg Pét-
ursdóttir*, Jón Gunnlaugur Jónasson***, Helgi
Sigurðsson****, Helga Ögmundsdóttir*, Jórunn
E. Eyfjörð*
Frá *Rannsóknarstofu KÍí sameinda og frumulíf-
frœði, ** Rannsóknastofu HÍ í meinafrœði, litn-
ingarannsóknadeild, ***Rannsóknastofu HI í
meinafrœði, ****krabbameinslœkningadeild
Landspítalans
Erfðafræðilegur óstöðugleiki hefur verið
tengdur breytingum í p53 geni. Rannsóknir hafa
sýnt að p53 prótínið er mikilvægt í viðbragði
frumunnar við skemmdum á erfðaefninu. Pað
stjórnar því að fruman stöðvar frumuhringinn,
gerir við erfðaefnið og/eða deyr stýrðum frumu-
dauða (apoptosis). Við mat á þessum óstöðug-
leika hefur verið beitt mismunandi nálgunum;
litningagreiningu (G-böndun), flæðigreiningu
(flow cytometry analysis), flúrlitun litninga
(fluorescent in situ hybridisation, FISH) og ýms-
um sameindaerfðafræðilegum aðferðum. En
skyldu aðferðirnar sem notaðar eru til að rann-
saka erfðabreytingar vera sambærilegar eða bæta
þær hverja aðra upp og hver eru tengslin við p53
stökkbreytingar?
Til að svara þessu höfum við skoðað erfða-
fræðilegar breytingar í 86 brjósta-krabbameins-
æxlum með litningagreiningu, FISH á litningum
1, 3, 16 og 17, flæðigreiningu og sameindafræði-
legri athugun á samsætu-óstöðugleika (allelic im-
balance) á litningum 7q, 16q, 17p og 17q. Við
höfum einnig gert stökkbreytingagreiningu á p53
geninu í sömu æxlum og óstöðugleikinn var skoð-
aður í og athugað hvort tengsl væru þar á milli.
Samanburður á aðferðunum hefur leitt í ljós að í
flestum tilfellum gefa þær sambærilegar niður-
stöður en jafnframt bæta þær hver aðra upp. Mis-
ræmi á milli aðferðanna má að hluta til skýra með
eðli þeirra, það er kostir einnar aðferðar liggja í
því sem er galli annarrar. Þá skiptir misleitni æxl-
anna einnig máli, því frumurnar í æxlunum eru
ekki allar erfðafræðilega eins, og aðferðirnar ná
misjafnlega að lýsa því.
Að öllu samanlögðu greinist erfðafræðilegur
óstöðugleiki í 85% æxlissýnanna með einni eða
fleiri aðferðum. Niðurstöðurnar benda einnig til
þess að p53 breytingar auki á þennan óstöðug-
leika í brjóstakrabbameinsfrumum og tengist sér-
staklega meiriháttar breytingum þar sem við finn-
um marktæk tengsl á milli p53 breytinga og flók-
inna litningabreytinga og magnana (hsr).
V-29. Viðbrögð bandvefsfrumna í rækt
við súrefnisleysi
Ágústa Þóra Jónsdóttir, Örvar Þór Jónsson, Helga
M. Ögmundsdóttir
Frá Rannsóknarstofu KÍ í sameinda- og frumulíf-
frœði
í fjölfruma lífveru er jafnvægi á milli lífs og
dauða frumna mjög mikilvægt í viðhaldi og þrosk-
un lífverunnar. Ef þetta jafnvægi raskast getur
það haft alvarlegar afleiðingar í för með sér, svo
sem krabbamein. Viðbrögð heilbrigðra frumna
við óhagstæðum aðstæðum, svo sem súrefnis-
skorti, felast í því að fruman reynir að koma í veg
fyrir skemmdir á erfðaefni sínu, annað hvort með
því að stöðvast í hvíldarfasa frumuhrings (Gl),
eða eyða sjálfri sér (apoptosis). Æxlisbæligenið
p53, sem oft er stökkbreytt í illkynja frumum,
gegnir lykilhlutverki í þessum viðbrögðum. í
krabbameinsæxlum verður oft súrefnisskortur og
komið hefur í ljós að melanoma frumur sem rækt-
aðar voru í súrefnisleysi urðu fjórlitna.
Við höfum kannað í rækt áhrif súrefnisleysis á
eðlilegar bandvefsfrumur úr mönnum. Gerð var
líftalning með trýpan bláu, stýrður frumudauði
mældur með TUNEL aðferð, litningagreining var
gerð á hefðbundinn hátt, tjáning á p53 var metin
með mótenfalitun og framleiðsla á æðavaxtar-
þættinum VEGF var mæld með ELISA aðferð.
Frumur voru hafðar í súrefnisleysi í allt að sjö
vikur og áhrifin athuguð á eins til tveggja vikna
fresti. Fyrstu vikurnar í súrefnisleysi fækkaði
frumunum nokkuð en svo er eins og frumurnar
aðlagist og frumufjöldi standi í stað eða jafnvel
aukist eftir fjórar til sex vikur. Ekki er áberandi
munur á stýrðum frumudauða í súrefnisleysi í
samanburði við rækt í andrúmslofti.
Fyrstu niðurstöður litningagreiningar benda til
að frumurnar hafi tilhneigingu til að verða fjór-
litna í súrefnisleysi. Seytrun á VEGF hófst þegar
á fyrstu klukkutímum í súrefnisleysi. Eftir er að
vinna úr athugun á p53 tjáningu. Bandvefsfrumur
virðast því svara súrefnisleysi fyrst og fremst með
snemmkominni framleiðslu á æðahvetjandi þætti
og stöðvun á frumuhring.