Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1998, Síða 83

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84/FYLGIRIT 37
83
uðust ekki frá þeim. Óbólusettu tvílembingarn-
ir í þessum pörum voru mótefnalausir þegar
þeir bólusettu dóu. Því eru þessi tvö pör ekki
talin með.
Eftir þrjú og hálft til fjögur ár í sambýlinu
höfðu fimm af sex óbólusettu tvílembingunum
sýkst og myndað mótefni gegn visnu-mæði.
Pörunum fimm var þá slátrað og gerðar rækt-
unartilraunir. Niðurstöður þeirra staðfestu sýk-
ingu í öllum fimm óbólusettu tvílembingunum
en aðeins í tveimur af þeim bólusettu. Þrír
bólusettir tvílembingar sýktust ekki. Eitt par er
enn á lífi.
Niðurstöðurnar sýna að bólusetning ver
gegn hæggengri veirusýkingu í langvarandi
smithættu bólusettra.
E-117. Samband milli arfgerða príon-
gensins í íslensku fé og næmi fyrir riðu-
smiti
Stefanía Þorgeirsdóttir, Sigurður Sigurðarson,
Guðmundur Georgsson, Astríður Pálsdóttir
Frá Tilraunastöð HÍ í meinafrœði að Keldum
Inngangur: Riða í sauðfé telst til príonsjúk-
dóma eins og kúariða og Creutzfeldt-Jakob
sjúkdómur í mönnum. Príongenið, sem finnst í
erfðamengi allra spendýra og nokkurra lægri
dýrategunda, skráir fyrir príonprótíninu, sem á
umbreyttu formi er talið valda sjúkdómnum.
Riða er enn landlæg í nokkrum landshlutum,
þrátt fyrir stórfelldan niðurskurð og hreinsun-
araðgerðir síðasta áratug. Sem hluti af leit að
nýjum baráttuaðferðum gegn riðu var erfða-
breytileiki í príongeni íslensks sauðfjár rann-
sakaður sem og hugsanleg áhrif hans á næmi
fyrir riðusmiti.
Aðferðir: DNA var einangrað úr blóði eða
vefjasýnum og príongenið magnað upp með
PCR. Breytileiki príongensins var rannsakaður
með skerðibútameltu, bræðslugeli (denaturing
gradient gel electrophoresis; DGGE) og DNA
raðgreiningu. Fé sem greinst hefur með riðu
var borið saman við heilbrigt fé, bæði úr riðu-
hjörðum og frá riðufríum bæjum á svæðum þar
sem riða hefur greinst og svo einnig frá algjör-
lega riðulausum svæðum.
Niðurstöður: Breytileiki fannst á fimm stöð-
um í príongeninu, meðal annars á tveimur
nýjum stöðum (S138N og R151C). Alls fundust
16 mismunandi arfgerðir í príongeni íslensks
sauðfjár. Þegar riðuféð var borið saman við
heilbrigt fé fannst marktækur munur á tíðni
ákveðinna arfgerða. I tákna 136 er amínósýran
valín (V) mun algengari í riðufé (36%) en í heil-
brigða fénu (7-15%), og virðist hún auka næmi
fjárins fyrir riðusmiti. Arfgerðin v^6r154
Q111 hefur því verið skilgreind sem áhættuarf-
gerð í íslensku fé. I tákna 154 hins vegar er
ávallt arginín (R) í riðufé, en í heilbrigðu fé
finnst einnig histidín í litlum mæli (2-5%). Þessi
munur, sem er tölfræðilega marktækur, bendir til
að það að hafa histidín í tákna 154 minnki
áhættu á riðusmiti. Arfgerðin a^^H^4q171
hefur verið skilgreind sem hugsanlega vernd-
andi arfgerð eða arfgerð með litla áhættu. í tákna
171 fannst enginn breytileiki, það er eingöngu
amínósýran glútamín (Q), sem er ólíkt því sem
gerist annars staðar í Evrópu.
Alyktanir: Upplýsingar um arfgerð fjár með
tilliti til næmis fyrir riðusmiti má nota við kyn-
bætur á þann hátt að velja ekki fé með áhættu-
arfgerðir til undaneldis, en reyna þess í stað að
fjölga því fé sem er ekki eins næmt fyrir smiti.
Þegar er byrjað að nýta þessar niðurstöður við
sauðfjárrækt hér á landi, meðal annars með arf-
gerðagreiningum á hrútum frá sæðingarstöðvum.
E-118. Leit að einkennalausum smitber-
um riðu. Samanburður á arfgerðum
príongensins (PrP), vefjameinafræði og
ónæmislitun fyrir PrPsc í riðuhjörð
Stefanía Þorgeirsdóttir, Hjalti Már Þórissoit,
Sigurður Sigurðarson, Guðmundur Georgsson,
Ástríður Pálsdóttir
Frá Tilraunastöð HÍ í meinafrœði að Keldum
Inngangur: Arfgerðagreining príongensins
(PrP) í íslensku sauðfé hefur sýnt að VRQ arf-
gerðin er tengd auknu næmi fyrir riðusmiti, en
AHQ arfgerðin virðist bera í sér lága áhættu á
riðusmiti. Þessi vitneskja býður upp á þann
möguleika að velja gegn áhættuarfgerðinni við
val á fé til undaneldis, en fyrir arfgerðinni með
minna næmi. Þeirri spurningu hefur hins vegar
verið varpað fram að sauðfé með minna næmi
geti verið einkennalausir smitberar og gætu því
smitað annað fé.
Efniviður og aðferðir: Til að reyna að svara
ofangreindri spurningu söfnuðum við heilasýn-
um úr heilli riðuhjörð sem samanstóð af 65
kindum (meðalaldur 51 mánuður), en líklega
hafði sjúkdómurinn herjað á hjörðina í nokkur
ár áður en hún var felld. Til að meta hvort ein-
kennalaus riðusýking væri á ferðinni, voru
heilasýnin skoðuð með tilliti til vefjaskemmda
og ónæmislituð fyrir PrP“ (riðuform PrP). Arf-
gerðir príongensins voru greindar með skerði-