Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1998, Side 125

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84/FYLGIRIT 37
125
að breiðvirka vækið sé á svæði sem er ekki
breytilegt milli veirustofna.
V-77. Stökkbreytnitíðni mæði-visnuveiru
Páll J. Líndal, Robert Skraban, Svafa Sigurð-
ardóttir, Valgerður Andrésdóttir
Frá Tilraunastöð H1 í meinafrœði að Keldum
Mæði-visnuveiran er retróveira sem barst til
landsins með innflutningi á Karakúlfé árið
1933. Faraldsfræðilegar rannsóknir benda til
þess að af 20 kindum sem fluttar voru til lands-
ins hafi tvær verið smitberar. Líklegt er að
visna og mæði í hjörðum á Suð-Vesturlandi
hafi breiðst út frá einum hrúti. Veirunni var út-
rýmt með niðurskurði og var síðustu mæði-
veiku kindinni lógað árið 1965.
Retróveirur hafa mjög háa stökkbreytitíðni,
sérstaklega er eyðniveiran (HIV) breytileg.
Stökkbreytitíðni í hjúpprótíni mæði-visnu-
veiru var athuguð með raðgreiningu og borin
saman við stökkbreytitíðni í HIV.
Þrír hópar voru athugaðir:
1. Breytileiki gena í veirum sem voru ein-
angraðar úr kindum á Suð-Vesturlandi á árun-
um 1950-1965 þegar mæði og visna gengu hér.
Líklegt er að þessar veirur séu allar afkomend-
ur veira sem innflutti hrúturinn frá 1933 bar.
2. Breytileiki gena í veirum sem hafa verið
einangraðar úr tilraunakindum. Sýkingartil-
raunir hófust á Keldum árið 1949 og hafa veir-
ur verið fluttar úr einni kind í aðra. Athugað var
hve miklar stökkbreytingar urðu á þessari leið.
3. Breytileiki gena í veirum sem hafa verið
einangraðar úr kindum sýktum með klónaðri
veiru. Visnuveira hefur verið klónuð á Keldum
og er þá hægt að sýkja með einsleitri veiru. At-
hugað var hve mikið veiran hafði stökkbreyst
eftir sex mánaða sýkingu.
Niðurstöður: Að meðaltali verða ein til þrjár
stökkbreytingar á hverjum 1000 bösum á ári í
hjúpprótíni veirunnar. Þetta er aðeins 'A-'/w af
stökkbreytitíðni HIV.
V-78. Þróun á DNA bóluefni gegn visnu-
veirunni
Helga María Carlsdóttir, Sigurbjörg Þor-
steinsdóttir, Guðmundur Pétursson
Frá Tilraunastöð HI í meinafrœði að Keldum
Árið 1993 var fyrst sýnt fram á að bólusetning
með DNA gæti veitt vernd gegn inflúensuveir-
unni í dýratilraun (1). Síðar hefur DNA bólu-
setning verið reynd í tilraunadýrum gegn ýms-
um veiru-, bakteríu- og sníkjudýrasjúkdómum
og í flestum tilfellum veitt vernd. Einnig hefur
verið sýnt fram á að þessi aðferð til bólusetninga
geti bæði framkallað svörun með myndun mót-
efna (antibodies) svo og myndun frumubundins
ónæmis með frumudrepandi T-eitilfrumum
(cytotoxic T-cells). Vitað er að hið síðamefnda
er mikilvægt til að ráða niðurlögum ýmissa inn-
anfrumusýkla, þar á meðal veirum, en hefð-
bundnar aðferðir til bólusetninga framkalla oft
einungis mótefnasvar. Þessi nýja tækni til bólu-
setninga er frábrugðin hefðbundnum aðferðum á
þann hátt að notað er hreint erfðaefni (naked
DNA). Geni prótínsins sem framleiða á ónæmis-
svarið gegn er komið fyrir í tjáningarferju (ex-
pression vector) sem er hönnuð með það í huga
að tjá gen í spendýrafrumum. Best hefur reynst
að sprauta bóluefninu í vöðva eða húð. Vöðva-
frumur taka það upp og tjá viðkomandi gen og
hefur þannig fengist bæði mótefnasvar og öflugt
T-frumudráp.
Markmið þessa verkefnis er að þróa nothæft
DNA bóluefni gegn visnu í sauðfé sem orsakast
af veiru úr lentiveiruflokknum, það er visnu-
veirunni. Afar illa hefur gengið að þróa bólu-
efni gegn lentiveirum, jafnt í mönnum sem dýr-
um. Dæmi um lentiveiru sem sýkir menn er
HIV-1 sem veldur eyðni. Takist að framleiða
nothæft bóluefni gegn einni lentiveiru eru allar
líkur á því að eftirleikurinn verði auðveldari
með aðrar veirur af sama flokki.
I upphafi verkefnisins hefur tekist að þróa
ágætt genatjáningarkerfi í kindafrumum í rækt.
Notaðar voru liðhimnufrumur úr kindafóstri
(foetal ovine synovial cells) og voru tvær gena-
tjáningarferjur reyndar. Hið þekkta gen ens-
ímsins CAT (chloramphenicol acetyl transfer-
ase) úr E-coli var notað sem merkigen (reporter
gen) í ferjurnar til að mæla tjáninguna.
Reyndist önnur ferjan, það er VR1012, tjá
CAT í að minnsta kosti hundraðfalt meira
magni en hin og var því afráðið að nota hana
við framhald verkefnisins. Vinna er hafin með
nokkur gen visnuveirunnar (gag, env, rev og
tat) og verða þau klónuð inn í VR1012. Fáist
tjáning á genunum í frumurækt verður ferjun-
um sprautað í kindur til ónæmisprófana.
HEIMILD
1. Ulmer JB, et al. Science 1993; 259: 1745-9.
V-79. Tíðni nokkurra sníkjudýra, sem
smitað geta menn, í íslenskum svínum
Matthías Eydal", Konráð Konráðsson21