Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1998, Síða 129

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84/FYLGIRIT 37
129
Tvenndarrannsóknir með samanburði
við heilbrigða
Jón Snœdal" Jakob Kristinsson2', Guðlaug
Þórsdóttir'-21, Þorkell Jóhannesson21
Frá "öldrunardeild Sjúkrahúss Reykjavíkur,
21rannsóknastofu í lyfjafrœði/Lyfjafrœðistofnun
Inngangur: Kopar, cerúlóplasmín og súper-
oxíðdismútasi (SOD), sem er koparensím,
gegnir lykilhlutverki í þá veru að eyða súper-
oxíðanjónfríhópum (02“-) í líkamanum. Cer-
úlóplasmín, hið koparríka prótín í plasma, virð-
ist vera mikilvægt redoxensím er gegnt gæti
mikilvægu hlutverki í þá veru að eyða súrefnis-
fríhópum í vefjum. I þessari rannsókn var reynt
að varpa ljósi á, hvort breytingar á þéttni kop-
ars í plasma, þéttni cerúlóplasmíns og virkni
þess í plasma eða virkni SOD í rauðum blóð-
kornum tengist Alzheimers sjúkdómi eða Park-
insons sjúkdómi.
Efniviður og aðferðir: a) Tvenndarrann-
sóknir á Alzheimers sjúklingum með saman-
burði við heilbrigða. Notuð voru 26-44 pör
(sjúklingar + heilbrigðir af sama kyni og aldri)
til rannsóknanna. Sjúklingarnir voru af báðum
kynjum og voru valdir samkvæmt klínískum
skilmerkjum (NINCOS/ARDA) og sjúkdómur-
inn var gráðaður með MMSE-prófi á öldrunar-
lækningadeild Sjúkrahúss Reykjavíkur. Sjúk-
lingar með einkenni um hreyfingatruflanir frá
djúphnoðum og sjúklingar og heilbrigðir með
marktækt hækkuð lifrarensím voru útlokaðir.
b) Tvenndarrannsóknir á Parkinsons sjúkling-
um með samanburði við heilbrigða. Notuð
voru 30-35 pör (sjúklingar + heilbrigðir af
sama kyni og aldri) til rannsóknanna. Sjúkling-
arnir voru af báðum kynjum og voru valdir
samkvæmt klínískum skilmerkjum (minnst tvö
af eftirfarandi skilmerkjum voru til staðar:
stjarfi, fáhreyfni (akinesia), titringur, óstöðug-
leiki) á taugasjúkdómadeild Landspítalans
(Sigurlaug Sveinbjörnsdóttir sérfræðingur í
taugasjúkdómum). Sjúklingar sem jafnfamt
höfðu klínísk einkenni um Alzheimers sjúk-
dóm og sjúklingar og heilbrigðir með marktækt
hækkuð lifrarensím voru útlokaðir.
Kopar í plasma var ákvarðaður í Rannsókn-
arstofnun fiskiðnaðarins með atómgleypni-
mælingu. Þéttni cerúlóplasmíns í plasma var
ákvörðuð með mótefnatengdum mælingum í
rannsóknastofu Landspítalans. Oxunarvirkni
(oxidative activity) cerúlóplasmíns var ákvörð-
uð í Rannsóknastofu í lyfjafræði með hvörfum
við o-díanisidín og ljósfallsmælingu (manual
kinetic assay) og sömuleiðis SOD-virkni í
rauðum blóðkornum með ljósfallsmælingu.
Wilcoxons matched-pairs signed rank test var
notuð til þess að bera Alzheimers eða Parkin-
sons sjúklinga saman við heilbrigða innan
tvennda (matched-pairs). Marktækur munur
var talinn vera, ef p var <0,05.
Niðurstöður: í Alzheimers og Parkinsons
sjúklingum var enginn munur á milli þéttni
kopars í plasma miðað við heilbrigða (p>0,05).
í báðum sjúklingahópum var virkni cerúló-
plasmíns í plasma marktækt minni en í heil-
brigðum (p=0,0005). Hjá Alzheimers sjúkling-
um var þéttni cerúlóplasmíns óbreytt (p>0,05),
en minnkuð í Parkinsons sjúklingum (p=
0,0025). SOD-virkni var hins vegar minnkuð í
Alzheimers sjúklingum (p=0,019), en ekki í
Parkinsons sjúklingum (p>0,05).
Alyktanir: Minnkuð cerúlóplasmínvirkni og
þar með minni redoxvirkni í vefjum tengist bæði
Alzheimers sjúkdómi og Parkinsons sjúkdómi,
sem eru algengustu hrörnunarsjúkdómar í mið-
taugakerfinu á fullorðnum og gömlum aldri.
Hvort þetta fyrirbæri er fremur orsök eða afleið-
ing þessara sjúkdóma, verður ekki ráðið í á
grundvelli þessara niðurstaðna. Hjá Alzheimers
sjúklingum virðist virkni cerúlóplasmíns vera
óháð þéttni, en gæti verið afleiðing af minni
þéttni hjá Parkinsons sjúklingum. Sá munur er
einnig á þessum sjúkdómum, að SOD-virkni í
rauðum blóðkornum er minnkuð í Alzheimers
sjúklingum en ekki í Parkinsons sjúklingum.
Margt bendir til þess, að aukið oxunarálag
(oxidative stess) vegna truflunar í gerð eða
myndun prótína (ensím, flutningsprótín eða
birgðaprótín), sem að réttu lagi eiga að binda
og höndla lífsnauðsynlega málma (Fe, Cu, Mn
og Zn), tengist uppkomu hrörnunarsjúkdóma í
miðtaugakerfínu. Afleiðing af þessu er, að jónir
þessara málma taka í vaxandi mæli að skemma
vefi vegna óhóflegrar myndunar súrefnisfrí-
hópa (ekki síst OH') eða ef til vill annarra frí-
hópa, enda þótt magn þeirra í líkamanum sé í
heild innan eðlilegra marka. Þetta mætti kalla
innri eiturhrif þessara málma.
Frekari rannsóknir munu beinast að því að rann-
saka aðra hrömunarsjúkdóma í miðtaugakerfinu í
þessu tilliti, ekki síst hreyfitaugahrömun (am-
yotrophic lateral sclerosis) og Wilsons sjúkdóm.
V-86. Taugalæknisfræðileg og taugasál-
fræðileg samsvörun hjá öldruðu fólki
Grétar Guðmundsson", ÞuríðurJ. Jónsdóttir21