Sagnir - 01.04.1989, Page 21

Mygluskán og hálfblautur ruddi
frá nokkrum uppgröftum. Hann gæti
þannig fundið út hvaða hlutir flutt-
ust hingað, hvenær og hvaðan, og
eins hvernig þeir dreifðust um land-
ið og þar með um verslunarleiðir
innanlands og mismunandi gildi
verslunarhafna. Eins myndi hann
vilja athuga uppgrafna verslunar-
staði og þar ætti hann að finna ýmis-
legt um verslunarhætti, umsvif
verslunarinnar o.s.frv. Þessi athug-
un yrði honum þó á margan hátt
°uug; niðurstöður fornleifarann-
sókna eru misjafnlega útgefnar -
°g sumar alls ekki, og oftast tilviljun
háð hvaða staðir hafa verið rannsak-
aðir. Þannig er fornleifafræðin þög-
u! um stóra landshluta, löng tímabil
°g nokkra þjóðfélagshópa. Þó að
astandið sé þannig ekki eins og best
verður á kosið, er engin ástæða fyrir
sagnfræðinga að sinna ekki þeim
heimildum sem þó eru til. Meðan
engar rannsóknir eru gerðar á þeim
upplýsingum sem þegar liggja fyrir,
þá er lítil von til þess að skipulegt
átak verði gert í að afla fleiri.
Hér verða uppgrafnar hlöður at-
hugaðar með það fyrir augum að
TAFLA 1
Staður Sýsla Aldur Teg.
Bergþórshvoll Rangárv.s. fyrir 1100 fjóshlaða
Hvítárholt Árness. fyrirllOO fjóshlaða
Hvítárholt Árness. fyrir 1100 ?
Stöng Árness. 1104 fjóshlaða
Sámsstaðir Árness. 1104 fjóshlaða
Þórarinsstaðir Árness. 1104 fjárhúshlaða
? Þórarinsstaðir Árness. 1104 heytóft við fjós/fjóshlaða
? Laugar Árness. 1104 heytóft við fjós/fjóshlaða
Gröf A-Skaftaf.s. 1362 fjóshlaða
Lundur Borgarfj.s. ? fjóshlaða
Heimildir: Samanber tilvísanir 3-5.
varpa ljósi á það hvernig menn
geymdu hey til forna og hvenær það
var geymt í hlöðum og hvenær ekki.
Þannig verður auðveldara að svara
spurningunni um það afhverju hætt
var að nota hlöður víða um land
þegar komið var fram á 18. öld.
Þessari spurningu hefur lítill gaum-
ur verið gefinn af fræðimönnum.
Allt frá Eggerti Ólafssyni hafa menn
látið sér nægja að benda á að hlöð-
ur hafi verið orðnar fátíðar á 18. öld
en hafi verið almennar fyrrum. Venju-
lega er þetta nefnt í samhengi við al-
menna hnignun þjóðarhags á 17. og
18. öld. Gísli Gunnarsson hefur síð-
astur minnst á þetta og gefur þá í
skyn að um afturför í tækni hafi ver-
ið að ræða. Hann tekur þó fram að
margþættar orsakir hljóti að liggja
að baki.2 Hér verður komist að því
að bæði margþættar og eðlilegar
orsakir lágu að baki því að hætt var
að nota hlöður.
Hvar værum við
ef Hekla hefði ekki
gosið 1104?
Á íslandi hafa verið grafnar upp átta
tóftir sem örugglega eru hlöður. Auk
þeirra eru tvær, á Laugum og Þórar-
insstöðum á Hrunamannaafrétti,
sem ekki er hægt að skera úr um
hvort eru hlöður eða heytóftir.3 Eins
og sést af töflu 1 er dreifingin í aldri
og staðsetningu heldur ekki mikil;
við erum ágætlega upplýst um fjós-
hlöður úr ofanverðri Árnessýslu frá
því um og fyrir 1100, en um önnur
landsvæði og tímabil er að sama
skapi lítið vitað. Það verða því ekki
dregnar miklar ályktanir um héraða-
mun eða gerðþróun hlaða á íslandi.
Fjóshlöður
Fjóshlöðurnar standa (ásamt fjósun-
um auðvitað) flestar spölkorn frá
u^,tnsliurn áœJurr> hafa gripahús alllaf uerið höfð spölkorn frá mannahúsum. Gripahús dreifð mannahÚSUnum. LengStur er fjÓS-
,úniö á Krossi í Ljósauatnsskarði í lok 19. aidar. vegurinn á Sámsstöðum eða um 80
SAGNIR 19