Sagnir - 01.04.1989, Page 24

Sagnir - 01.04.1989, Page 24
Orri Vésteinsson „Hlöður eru almennar, oft 4-5 á bæ, en víðast mjög smáar.“21 Hinsvegar eru þær sem rúma fóð- ur fyrir um helming gripanna í fjós- inu, eins og í Hvítárholti og Gröf. Ætla má að þar hafi kýrnar setið fyrir um töðuna úr hlöðunni, en geld- neytin hafa fengið moðið og rekj- urnar, ef þeim hefur þá ekki verið beitt út á gaddinn þeim mun gróf- legar. Líklegra er þó að þeim hafi verið gefið úthey sem geymt var í heystökkum utandyra. Það er ekki alveg út í hött að ímynda sér að stærð hlaðanna geymi upplýsingar um mismunandi áherslu sem lögð var á mjólkur- og kjötafurðir. Þar sem hlöðurnar eru litlar, þar hafi nyt aðeins verið hald- ið í tveimur eða þrem kúm til heim- ilisbrúks, en aðaláherslan lögð á kjötafurðirnar. En þar sem þær eru stórar hafi mjólkurafurðirnar skipt meira máli í efnahagslífi heimilis- ins. „Todur eda jafnkraptagód hey...“ Markús Eyjólfsson segir, eftir að hafa rætt um nytsemi hlaða í grein sinni um heyannir sem birtist 1781, að hann vilji að það mikinn part skilit se um todur eda jafnkraptagód hey, því adra med- ferd má allvída hafa á út-heyium, enda er og skadinn minni, þó mis- takiz.22 Sama hefur að líkindum gilt á mið- öldum. Uppgröfnu hlöðurnar eru svo naumlegar að óhætt er að full- yrða að þær hafa fyrst og fremst ver- ið ætlaðar fyrir töðuna - besta og kjarnmesta heyið sem fyrst og fremst var ætlað kúnum. Útheyin hafa oftast verið geymd í stæðum úti við. Það er þannig langt frá því að hægt sé að segja að allt hey hafi ver- ið geymt í hlöðum á miðöldum eins og 18. aldar menn virðast hafa haldið.23 Það má líka benda á að a.m.k. tvö fjós hafa verið grafin upp - í Herjólfsdal í Vestmannaeyjum og Gjáskógum í Þjórsárdal, þar sem engar hlöður virðast hafa verið. í Herjólfsdal sást til heygarðs við fjósið.24 Auk þess styðja skriflegu heimildirnar þetta; í ís/endinga- sögunum og Sturlungu er víða getið um heygarða og stakkgarða. Þar eru þeir ýmist hafðir í túnum eða upp um holt og verður ekki önnur álykt- un dregin af þessum heimildum en sú að heygarðar og -stæði hafi verið algeng sjón, a.m.k. á 13. öld.25 í Þar sem heyinu uar sjaldnast komið öl/u í hlöðu uarð að byggja heygarða eða -tóftir hjá gripa- húsunum. Myndin sýnir dœmi um þetta frá Gilhaga í Skagafirði í lok 19. aldar. I eru heygarðar, II hlaða og III fjós. Fjárhús (!) og Hlaða (2) á Þórarinsstöðum. Fornbréfasafni má finna staði þar sem engar hlöður virðast hafa verið og aðra þar sem fjós, hlaða og hey- garður eru nefnd í sömu andrá.26 I lögbókunum, Grágás og Jónsbók, er gert ráð fyrir að jafn líklegt sé að menn geymi hey sín í hlöðum og heygörðum.27 Það má þannig setja fram þá kenningu að á miðöldum hafi hlöð- ur verið byggðar yfir töðu, en allt annað hey hafi verið geymt úti. Undantekningar voru auðvitað; sumstaðar voru engar hlöður, stund- um hefur úthey verið geymt í hlöðum, a.m.k. ef marka má höfund F/jótsdœ/asögu, en hann lætur Sveinung bónda - sem áður var minnst á, fylla hlöðu sína af út- heyi.28 Einhverjir hafa svo byggt fjár- húshlöður. Fjárhúshlöður Ein slík hefur verið grafin upp á Þór- arinsstöðum. Hún er örlítil - aðeins 9,9 m2. í fjárhúsinu hafa rúmast tæp- lega 90 sauðir samkvæmt reikningi Búalaga eða litlu fleiri gripir því lömb hafa líklega verið höfð þar líka.29 Engin leið er að segja til um hvað heyið í hlöðunni hefur dugað ofaní allan þennan fénað, því ómögulegt er að giska á hversu lengi vetrar fénu var haldið á beit. Það hefur þó klárlega verið skemur 22 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.