Sagnir - 01.04.1989, Side 62

Sagnir - 01.04.1989, Side 62
Ingunn Þóra Magnúsdóttir væntumþykju í annað sæti í þessu fátæktarbasli sem íslensk alþýða bjó við? Bernskan hefur verið stutt og hver og einn hefur þurft að leggja sitt af mörkum í lífsbaráttunni eins fljótt og hægt var. Á 18. öld er talið af lærdómsmönn- um að við sex til sjö ára aldur hafi eiginleg bernska endað og sá hópur sem nú kallast unglingar hafi ekki átt sérstakt æviskeið í vitund manna á þeim tíma.14 Börn og ungdóm á 17. og 18. öld má í grófum dráttum telja þá sem voru undir aðra komnir, þ.e. börn, unglinga, vinnuhjý, ógift fólk; yfir- leitt það fólk sem var ekki sjálfs sín, heldur öðrum háð að einhverju leyti. Hart hrís gerir börnin vís Bent hefur verið á, að ýmsir sam- verkandi þættir mótuðu hina opin- beru uppeldisstefnu. Rétttrúnaður- inn gaf einveldinu kjörið vopn upp í hendurnar til að sveigja uppeldið sér í hag. Einkunnarorðin voru: auðmýkt, hlýðni og undirgefni, eða eins og stendur í þessari „vöggu- vísu“ Káins: Farðu að sofa blessað barnið smáa! brúkaðu ekki minnsta fjandans þráa. Haltu kjafti! Hlýddu og vertu góður! — heiðra skaltu föður þinn og móður.15 En féll þessi hugmyndafræði að ís- lensku garnagauli? Jónas frá Hrafna- gili segir svo í íslenskum þjóðhátt- um um uppeldisaðferðir fyrri alda: Aginn var harður og miskunnar- laus, og ekki mátti neinu halla, svo að ekki riðu snoppungarnir og munnhöggin, svo að blóðið streymdi úr nösunum, og svo dundu hýðingarnar daglega... Prestarnir töluðu um það í ræð- um og ritum, að menn ættu að kyssa hirtingarvönd drottins. Sama var með börnin. Þau voru oft pínd til þess að kyssa vöndinn, þegar búið var að hýða þau. Þetta ól upp kergju í ung- lingunum, bældi niður góðu til- finningarnar, en gerði andlega líf- ið þrællundað og lítilmannlegt.16 Og Jónas segir ennfremur: Þessi skaðræðisuppeldisstefna kom ekki af hatri til barnanna, heldur þvert á móti — af þessari undarlega ranghverfu stefnu fyrri alda, að harðneskja og hræðsla væri eini vegurinn til að gera menn úr börnunum. „Berja skal börn til ásta“, var spakmæli þeirrar tíðar. Menn höfðu alizt upp við þetta... og fannst það eiga að vera svona.17 Dæmi frá 17. öld benda til misk- unnarlausrar refsigleði. Gísli Odds- son biskup skrifar hreppstjórum 60 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.