Sagnir - 01.04.1989, Side 100

Sagnir - 01.04.1989, Side 100
Helgi Skúli Kjartansson Ungbörn þjáð af þorsta Stutt athugasemd um ungbarnadauða og viðurværi ökk sé Sögnum fyrir yfirlit Dagnýjar Heiðdal1 um ung- barnadauða í íslandssög- unni. Þar drepur hún m.a. á tengsl ungbarnadauðans við þann þráláta þjóðarsið að hafa börn lítt eða ekki á brjósti. Brjóstagjöfin, eða skortur hennar öllu heldur, hefur verið eitt af hinum spennandi viðfangsefnum íslenskr- ar félagssögu síðustu árin. Það komst eftirminnilega á dagskrá vor- ið 1982 með erindi Gísla Gunnars- sonar á aðalfundi Sögufélagsins2 og grein Sigríðar Sigurðardóttur í Sögn- um.* Síðan hefur Loftur Guttorms- son manna rækilegast fjallað um samhengi brjóstagjafar og ungbarna- dauða,4 einnig Helgi Þorláksson5 og fleiri. Ágrip Dagnýjar er kærkomin og aðgengileg upprifjun um þetta efni. Hún svarar því samt ekki alveg, sem lengi hefur vafist fyrir mér í þessu viðfangi, tiuað uar eiginlega svona óhollt uið kúamjólkina. Okkur hefur svosem verið kennt það, núna síðustu áratugina, að börnum sé hollast að vera á brjósti, helst mánuðum saman. Fyrir því eru ýmis rök, en ekki þau að það muni neinu verulegu á ungbarnadauða hvort börn eru lögð á brjóst eða alin á vísindalegri gerviþurrmjólk nútím- ans.6 Þar liggur sjaldnast lífið við, þótt nokkuð geti verið í húfi. Gervimjólkin er að vísu síðari tíma fyrirbæri. Um miðja öldina var notuð á pelann venjuleg gerilsneydd kúamjólk, en þynnt með sykurvatni til að nálgast efnahlutföll móður- mjólkurinnar. Hún dugði vel; t.d. er vitnað í sænska rannsókn frá 1959 sem sýnt hafi „að lítill munur var á heilsufari brjóstabarna á 1. ári og barna sem alin voru á kúamjólk".7 Frá Bandaríkjunum fréttum við meira að segja að „um tíma var tals- vert mælt með óblandaðri fitu- sprengdri nýmjólk sem ungbarna- fæði.“8 Það er í fréttum frá löndum þriðja heimsins sem við kynnumst nú á dögum verulega krassandi rökum fyrir brjóstagjöf. Þar stendur valið þó yfirleitt ekki milli móðurmjólkur og kúamjólkur, heldur er þar um að ræða hinar sömu tilbúnu þurrmjólkur- blöndur og hjá okkur eru taldar hér um bil ígildi móðurmjólkur. Gervi- mjólkin gefst svo miklu verr meðal fátækra þjóða vegna þess að þar hafa margar mæður ekki efni á að kaupa nóg af henni, þær njóta ekki leiðsagnar til að blanda hana rétt, hafa oft á tíðum ekki ómengað vatn til að þynna hana með, og svo skort- ir þær bæði þekkingu og aðstöðu til að gæta sóttvarna og hreinlætis við pelagjöfina. Kúamjólkurgjöf á ís- landi í gamla daga var kannski sömu annmörkum háð hvað hrein- lætið varðar, og mjólkin gat verið af skornum skammti, en aðalvandi þurrmjólkurgjafar í þróunarlöndum, þ.e. rétt blöndun með ómenguðu vatni, hvíldi ekki á formæðrum okkar. Reynsla síðustu áratuga sýnir okkur sem sagt ekki verulega glögg dæmi um skaðsemi kúamjólkur sem ungbarnafæðis. Hins vegar leikur enginn vafi á nánu samhengi brjóstagjafar og ungbarnadauða á Vesturlöndum fyrr á tímum, raunar allt fram á20. öld. Hrikalegastur var barnadauðinn að vísu hjá fátækum verkalýð, sem hafði ekki tök á að kaupa börnum sínum kúamjólk heldur neyddist til að ala þau mjög 98 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.