Sagnir - 01.04.1989, Side 115

Umsögn um 9. árgang Sagna
að þeir séu oft full rólegir í tíðinni
með ályktanir og þannig of hógvær-
ir. Nokkuð sem fræðimenn ættu að
taka eftir. Líklega er hægt að vera
virkari í umræðunni án þess að
verða of léttvægur talinn.
Þessu næst fylgja þrjár hugvekjur
um sagnaritun; Lýður Björnsson um
sagnaritun fyrir stofnanir, Þórunn
Valdimarsdóttir um ævisagnaritun
og Friðrik G. Olgeirsson um byggða-
söguritun. Það er vissulega fengur í
þvf að fá reynda menn til að lýsa
reynslu sinni af hinu og þessu sem
varðar fagið. Lýður og Friðrik fjalla
meira um ýmsa þætti samskipta verk-
kaupa og verktaka og vandamál
sem snerta tengsl þeirra. Þar er
margt athyglisvert að finna. Þórunn
á hinn bóginn fjallar meira um til-
gang og inntak ævisagnaritunar,
sem mér finnst í raun gefa lesand-
anum meira. Þ.e. að gera grein fyrir
því hvers vegna sú ritunarhefð hefur
gildi. Það er ekki síst mikilvægt
vegna þess að ævisagnaritun hefur
gjarnan verið talin eitthvað sem sé
annars flokks innan sagnfræða og
ekki mjög marktæk. Fagmenntað og
metnaðarfullt fólk gæti breytt þeirri
ímynd.
Ýmislegt annað
Næst þessum greinum koma grein-
ar sem fjalla um verslunarmál. Fyrst
er grein Péturs Más Ólafssonar og
fjallar hann um afstöðu Árna Magnús-
sonar til einokunarverslunar. Nú er
Arni næstum goðumlíkt tákn fyrir
réttsýnan frjálsborinn íslending. Það
kann því að koma ýmsum á óvart að
hann hafði sambærilega afstöðu og
aðrir embættismenn konungs til
málsins og áleit einokunarverslun
jafnvel til góðs fyrir samfélagið.
Reyndar er þetta í takt við fyrrnefnda
grein Ásgeirs Hilmars Jónssonar.
Greinin er hluti af tímabæru endur-
mati á ýmsum hlutum íslandssög-
unnar þar sem meðal annars má
færa sannfærandi rök fyrir því að
einveldisstjórn Dana gat í ýmsu ver-
ið framför frá lénsveldinu á 15. 16.
17. öld.
Ólafur Elímundarson ritar um
bænaskrár og umræður um verslunar-
1’ lietri, IfMiUri Oj motorbaUr . Oldi -i j .
smið < li.i.li Opmr .1« uicð {liltari. I alla iin.i liála
Alpha-mótora,
mitUar ad kafa II hrtlof!.
>1 I* I I ||. 1* II rðH 1* HMII.
frelsi árið 1845. í greininni eru rakt-
ar umræður um málið frá 1842 til
1847 og sagt frá helstu niðurstöðum
þess máls. Atburðir og umræður eru
taldar fram en ekki reynt að meta
svo mjög út á hvað mál gengu.
Dagný Heiðdal fjallar um ung-
bardadauða hérlendis og dregur
upp fremur svarta mynd af þeim
málum á 18. og 19. öld. í fremur
sláandi grein eru þessar staðreyndir
settar í samhengi við önnur lönd og
má landinn þar sitja undir öllu nei-
kvæðari útkomu en heilbrigðiskerfi
nútímans er talið þurfa að gera.
Hún fjallar um ýmsa þætti aðbúnað-
ar, húsakost, fæði og klæði og setur
fram myndir og töflur máli sínu til
stuðnings. Grein þessi vakti strax at-
hygli mína fyrir góða framsetningu
og vinnubrögð. I henni mætti án efa
ræða margt eins og í hinum fyrri, en
í heild er þetta gott verk. Ég velti því
t.d. fyrir mér hvort þau samfélög
sem hún ber saman á átjándu öld
séu sambærileg. Þannig er Bretland
þess tíma án efa í annarri stöðu en
ísland.
Dagný notar sem fyrirsögn máls-
hátt sem er sífellt notaður ranglega.
Um er að ræða málshátt sem hljóð-
ar svo í munni almennings: „þeir
sem guðirnir elska deyja ungir."
Þetta er grísk grafskrift og ber vitan-
lega merki fjölgyðistrúar sem ætti
vart að eiga heima í okkar lútherska
samfélagi. En í raun segir á legstein-
inum: „sá sem guðirnir elska, deyr
ungur". Þetta er vitanlega sparðatín-
ingur og ekki áfellisdómur yfir
Dagnýju Heiðdal, en þessu ætti að
breyta því upprunalega áletrunin
finnst mér fallegri.
Lýður Pálsson fjallar hér næst um
uppgang og hnignun rjómabúa hér-
lendis á fróðlegan hátt.
Lára Ágústa Ólafsdóttir fjallar svo
um mjólkurskóla og mjólkurbús-
stýrur í stuttri grein og góðri.
Lýður Björnsson gerir stutta at-
hugasemd við grein Hrefnu Róberts-
dóttur frá 1986 um helmingaskipti
hjóna. Er það góð ábending um það
hve heimildaval getur markað kenn-
ingar í fræðunum og hvetur án efa
til frekari rannsókna á sviði sam-
búðar og ástamála fyrri alda.
Að lokum
í heild má flokka þetta hefti Sagna í
hóp þeirra góðu í ritröðinni. Þarna
má lesa margar góðar greinar og
fróðlegar rannsóknir. Meginskila-
boðin til mín eru þau að sagnfræði-
nemar ættu að halda þessu starfi lif-
andi og gæta þess vandlega að vera
á lipurri fræðilegri línu í framsetn-
ingu en gæta þess að falla ekki ofan
í blaðamennskustílinn, sem stund-
um hefur brunnið við í fyrri heftum.
Einnig dreg ég þá ályktun af hin-
um ýmsu greinum hér að þörf sé fyr-
ir rannsóknir á stórum vandamál-
um, en á byggðasögulegum grunni.
Þannig mætti ímynda sér að sagn-
fræðideildin leggði línur með stór
verkefni hjá stúdentum sem ynnu
síðan sjálfstæð verkefni eða B.A. rit-
gerðir innan verkefnanna. Ekki
þyrfti mörg ár til að fá heillega mynd
af ýmsum málum og varla skortir
vettvang til útgáfu ef litið er til allra
þeirra tímarita sem þetta fag á og
þess áhuga sem þjóðin sýnir sagn-
fræði. í versta falli gæti deildin birt
áfangaskýrslur í sérstakri ritröð.
Ekki þarf að leggja áherslu á það
hve dýrmætt slíkt yrði fyrir skóla-
starf, sérstaklega úti á landi þar sem
heimildir og söfn eru fjarlægir
draumar í því ástandi sem nú ríkir.
Vale stúdentar!
Magnús Þorkelsson.
SAGNIR 113