Sveitarstjórnarmál - 01.12.2001, Side 62

476
Öryggismál
3. mynd. Sömu gögn og í 2. mynd nema hvað kort af íslandi er
ekki í bakgrunni. Útlínur landsins má auðveldlega greina út frá
landfræðilegri dreifingu snjóflóðaslysa.
Fjöll á Austfjörðum mynda egghvassa hryggi og
eru að því leyti líkari landslagi í Ölpunum.
í mörgum löndum veitir þéttur skógur, sem
þekur brattar hliðar, náttúrulega vernd gegn snjó-
flóðum. Isiand er nánast skóglaust og raunar er
skóglína oftast langt neðan mögulegra upptaka-
svæða snjóflóða. Skógleysið veldur því ennfremur
að sjaldnast má fá upplýsingar um tíðni snjóflóða
með því að kanna aldur og tegundadreifingu skóga
eins og víða er hægt í öðrum löndum. Stundum er
hægt að nýta jarðfræðileg ummerki svo sem gerð
lausra jarðlaga og steinadreif, sem borin er fram af
snjóflóðum, til að rneta tíðni og mestu skriðlengd
snjóflóða. Slíkar rannsóknir eru tiltölulega
nýhafnar hér á landi og á frumstigi.
Veðurfar
Hættulegustu snjóflóðahrinurnar á íslandi eru af
völdum krappra lægða sem valda hvassri norðan-
og norðaustanátt á hættusvæðum á Vestfjörðum,
Norðurlandi og Austurlandi. Mikil snjókoma og
skafrenningur að upptakasvæðum eru oftast sam-
fara hættulegustu snjóflóðahrinunum. Við slíkar
aðstæður hefur meðalvindhraði mælst allt að
45 m/s. Skafrenningur frá víðáttumiklum aðsóps-
svæðum getur skipt sköpum um stærð flóða undir
þessum kringumstæðum.
Slys
Samtals hafa 193 farist í snjóflóðum, krapa-
flóðum og aurskriðum á íslandi síðan 1901. Þar af
létust 113 í byggingum, á atvinnusvæðum eða
innan þéttbýlis og 80 fórust á vegum eða á ferð í
óbyggðum. Meirihluti manntjóns varð vegna snjó-
og krapaflóða. Aurskriður og grjóthrun ollu 27
dauðsfallanna. Fjöldi slysa i hverjum flokki er
sýndur í 1. töflu.
1. tafla. Dauðsföll af völdum snjóflóða og
skriðufalla 1901-2000.
Byggð Utan byggðar Samtals
Snjóflóð 107 59 166
Skriðuföll 6 21 27
Samtals 113 80 193
Frá snjóflóðunum í Neskaupstað árið 1974 hafa
alls 69 látist vegna snjóflóða, krapaflóða og skriðu-
falla eins og fram kemur í 2. töflu. Þar af fórust
52 í húsum, á atvinnusvæðum eða innan bæja og
17 fórust á vegum eða á ferðalögum í óbyggðum.
Grjóthrun olli þremur dauðsföllum á sarna tímabili.
2. tafla. Dauðsföll af völdum snjóflóða og
skriðufalla 1974-2000.
Byggð Utan byggðar Samtals
Snjóflóð 52 14 66
Skriðuföll 0 3 3
Samtals 52 17 69
Á 4. og 5. mynd er sýndur fjöldi dauðsfalla
vegna snjóflóða síðustu 200 ár. Greint er á milli
snjóflóða sem fallið hafa á og utan byggðar á
hverju 25 ára tímabili. Slysum utan byggðar fækk-
aði stöðugt frá 1826-1850 til 1951-1975, en
1976-2000 fjölgaði slysunum aftur. Fækkun slysa
50
4. mynd. Dauðsföll af völdum snjóflóða í byggð (heimili, vinnu-
staðir, opin svæði í þéttbýli) á íslandi á tímabilinu 1801-2000.
J