Milli mála - 01.01.2011, Síða 26

26
„Mamma dó í dag. Eða var það kannski í gær“ eru hin frægu
upphafsorð Útlendingsins. Móðir Percevals deyr úr sorg í byrjun
sögunnar þegar hann kveður hana til að gerast riddari. Í því
kristilega samhengi sem einkennir Söguna um gralinn er það syndin
sem olli því að Perceval spurði ekki spurninganna tveggja sem búist
var við í kastala Fiskikonungsins, syndin sem fólst í því að yfirgefa
móðurina og skeyta ekki um sorg hennar þegar hún hné niður. Í lok
þess hluta verksins sem fjallar um Perceval iðrast hann synda sinna
hjá einsetumanninum um páskahátíðina, lærir bænir og nöfn Guðs
og sálu hans er borgið. Meursault grét ekki við kistu móður sinnar,
drakk kaffi og reykti, og fyrir það er hann dæmdur. Hann hittir
prest í fangelsinu en neitar að bera synd, trúa á Guð og sjá andlit
hans í steinum fangaklefans. Þar sér Meursault ekki neitt. Hann
öskrar af bræði að ekkert skipti máli og hellir sér yfir prestinn. Í
kjölfarið finnur hann djúpa ró og er tilbúinn að lifa allt aftur.
V
Frá Útlendingnum – og til hans – liggja fjölmargir þræðir, í ólíkar
áttir og til ólíkra tímabila og menningarstrauma. Það sést glögglega
af samanburði við ýmis verk og höfunda – Réttarhöldin eftir Kafka,
gríska harmleiki, Racine, heimspekisögur Voltaires, Dos Pasos,
Hemingway, Söguna um gralinn og svo mætti lengi telja. Albert
Camus las mikið sem ungur maður eins og kemur fram í ævisögum
sem um hann hafa verið ritaðar. Hvort hann þekkti Söguna um
gralinn er óvíst. Í verki sínu After Babel skilgreinir George Steiner
menningu sem röð eða runu þýðinga og aðlagana á „föstum“,52
sumar hverjar meðvitaðar, aðrar ekki. Það er forvitnilegt að lesa
Útlendinginn og Söguna um gralinn hlið við hlið og sjá að Albert
Camus og Chrétien de Troyes fjölluðu um samband einstaklingsins
við umheiminn og sig sjálfan á ekki óskyldan hátt þótt hann birtist
sem „útlendingur“ í öðru tilvikinu en „óviti“ eða nice – í upprunalegri
merkingu þess orðs – í hinu. Viðfangsefnið er þó viðameira en svo
52 „Defined ‘topologically’, a culture is a sequence of translations and transformations of constants“;
George Steiner, After Babel. Aspects of language and translation, Oxford: Oxford University Press, 2.
útgáfa, 1992, bls. 449.
ÚTLENDINGUR OG ÓVITI