Milli mála - 01.01.2011, Side 35
35
menningarsögu landanna sem þessir hópar byggja.16 Duncan fjallar
sérstaklega um bókmenntir fólks af afrísk-amerískum upp runa og
bendir á fjölmörg dæmi þess hvernig verk þeirra standi ennþá
handan ósýnilegra en mjög skýrt afmarkaðra landamæra hinn ar
ráðandi (e. mainstream) bókmenntaelítu.17 Duncan telur mikil vægt
að nema úr gildi ríkjandi hugsunarhátt aðskilnaðar sem þessi
táknrænu landamæri stuðli að, en til þess verði rithöfundar af afrísk-
um uppruna að vinna tiltekna heimavinnu og tileinka sér ákveðin
vinnubrögð. Þau felist m.a. í því að nota afrísk-amerískt sjón ar horn
í verkum sínum – t.d. með breyttri mál- og hugtaka notkun.18 Í því
felst, segir hann, að virða uppruna sinn og menn ingar arfleifð og
halda á lofti, og nota, afríkumiðuð (sp. afrocéntrico) minni og tákn,
t.d. guði og gyðjur úr „santería“-trúarbrögð um. Þetta, bendir hann
á, endurvekur þekkingu á menningu forfeðr anna.19 Enn fremur hvet-
ur hann til þess að stjórnmálasaga þræla verslunar innar sé endur sögð
frá sjónarhóli afkomenda þrælanna. Síðast en ekki síst gerir hann að
umtalsefni nauðsyn þess að lifa með reisn á umráðasvæði eigin
menningar án aðskilnaðar frá öðrum menn ingar samfélögum svæðis-
ins.20 Hann leggur áherslu á nauðsyn þess að halda leitinni að afrísk-
amerískri sjálfsmynd áfram og mikil vægi þess fyrir afkomendur
Afríkumanna að tileinka sér slíka sjálfsmynd.
Áskorun Duncans er sett fram gegn evrópumiðaðri menn ingar-
arfleifð sem sífellt og stöðugt er og hefur verið haldið á lofti. Og þó
að Evrópumenn líti ekki á Rómönsku Ameríku sem meginland
hvítra manna miðast flestar hugmyndir sem ráðið hafa þar ríkjum
16 Duncan (f. 1940) kom fram á sjónarsvið kostarískra bókmennta á sjöunda áratugnum. Hann
skrifar aðallega á spænsku en í verkum sínum sækir hann efnivið til Karíbahafsstrandar Kosta-
ríku.
17 Þess ber að geta að Duncan er fjarri því að vera fyrstur til að gera þessum málum skil. Á eyjum
Karíbahafs hafa rithöfundar, skáld og listamenn haldið afrískum uppruna íbúanna mjög á lofti. Má
þar nefna Alejo Carpentier, Nicolás Guillén og Nancy Morejón frá Kúbu, Joaquín Beleño C. og
Carlos Guillermo Wilson (Cubena) frá Panama, Joaquín Gutiérrez og Fabián Dobles frá Kostaríku,
Aimé Césaire frá Martiníku, Manuel del Cabral frá Dóminíska lýðveldinu, Luis Palés Matos frá
Puerto Rico og marga fleiri.
18 Duncan heldur hér á lofti hugmyndinni um „negritude“ sem hugsuðir á borð við Leopold Sedar
Senghor (frá Senegal), Léon Gontran Damas (frá Gvayana) og Aimé Césaire (frá Martiníku) höfðu
þegar varpað fram. Hugmyndirnar áttu að hluta upptök í endurreisnarhreyfingunni í Harlem á
þriðja áratug 20. aldar.
19 Duncan, „El afrorealismo, …“. Þar talar hann um „la comunidad ancestral“ annars vegar og
„conciencia negra universal“ hins vegar, bls. 11.
20 Sama grein. Duncan notar hugtakið „intracéntrico“, bls. 14.
HÓLMFRÍðUR GARðARSDÓTTIR