Milli mála - 01.01.2011, Page 91
91
Útdráttur
Aðlaganafræði og líffræðileg líkön:
Með sérstakri áherslu á Antígónu
Rannsóknir á aðlögun bókmenntaverka að kvikmyndum hafa staðið
í hálfa öld og einkum snúist um tryggð kvikmyndar við uppruna-
verkið, en loksins er aðlaganafræði að breytast í fræðigrein sem
snýst frekar um notkun margra mismunandi miðla og færslur milli
menningarheima. Undirstaðan er ekki lengur einungis bókmennta-
og kvikmyndafræði heldur mun flóknara menningarfræðilegt svið
þar sem fræðimenn hafa getað tekið að láni kenningar og fræðihugtök
úr víðara samhengi og nýtt sér í rannsóknum sínum. En eins og
Linda Hutcheon og aðrir hafa nýlega bent á gæti það líka orðið
greininni til framdráttar að líta á augljós tengsl hennar við líffræði-
leg líkön. Í greininni er fjallað um hvernig skoða má Antígónu með
því að nota hugtök í erfðafræði og flokkunarfræði í víðara samhengi.
Með slíkri nálgun geta rannsóknir á sviði aðlögunar vonandi beinst
að því hvernig hægfara breytingar eða óvæntar stökkbreytingar eru
alltaf hluti af menningarlegri heild. Á tímum þegar hægt er að
miðla verkum með margs konar hætti og klæða þau í alls konar
búning halda menn áfram að laga fornar sögur að nýju umhverfi.
Antígóna, sem eitt sinn var frásögn varðveitt í munnlegri geymd,
hefur verið færð í nýjan búning í aldanna rás og upp úr verkinu hafa
verið samin leikrit, óperur, skáldsögur, kvikmyndir, teiknimyndir
og nútímatónlist, svo ekki sé minnst á hlutverk Antígónu í díalekt-
ískri hughyggju Hegels. Sumar sögur virðast líkt og ákveðnar
lífrænar heildir geta fjölgað sér í hvers kyns umhverfi og stundum
svo ört að þær líkjast veirum fremur en hryggleysingjum. Af
ótvíræðri darvinskri lífsseiglu er Antígóna enn að eignast afkvæmi
eftir meira en 2.500 ár.
Lykilorð: Antígóna, þvermiðlun, aðlögun, menningarsamruni,
tegundablöndun
MARTIN S. REGAL