Milli mála - 01.01.2011, Qupperneq 201

201
JORGE LUIS BORGES
mælti einn riddari: „Haraldr, bróðir þinn, sendi þér kveðju ok þau
orð með, at þú skyldir hafa grið ok Norðimbraland allt, ok heldr en
eigi vilir þú til hans hneigjask, þá vill hann gefa þér þriðjung ríkis
alls með sér.“ Þá svarar jarl: … „Nú tek ek þenna kost, hvat vill
hann þá bjóða Haraldi konungi Sigurðarsyni fyrir sitt starf?“ Þá
mælti riddarinn: „Sagt hefir hann þar nökkut frá, hvers hann mun
honum unna af Englandi: sjau fóta rúm eða því lengra sem hann er
hæri en aðrir menn.“ Þá segir jarl: „Farið nú ok segið Haraldi kon-
ungi, at hann búisk til orrostu.“ … Þá riðu aptr riddarar. Þá mælti
Haraldr konungr Sigurðarson við jarl: „Hverr var þessi inn málsnjalli
maðr?“ Þá segir jarl: „Þar var Haraldr konungr Guðinason.“2
Aðrir kaflar segja frá því að fyrir sólsetur væri her Norðmanna
sigrað ur. Haraldur Sigurðarson féll í orustunni og Tósti jarl einn ig.
Við nútímamenn (ef til vill fullsaddir orðnir af klaufalegum
eftirhermum atvinnumanna í föðurlandsást) tökum frumstæðum
keimi hetjuskapar yfirleitt ekki án tortryggni. Menn fullyrða við
mig að þennan keim sé að finna í Poema del Cid, ég hef tvímælalaust
fundið hann í Eneasarkviðu („Sonur, lærðu hugrekki og sanna stað-
festu af mér, velgengnina af öðrum“), í engilsaxneska kvæðinu um
orustuna við Maldon („Eigi mun þjóð mín greiða yður gjald með
öðru en spjótum og sverðum forfeðranna“), í Rolandskvæði, hjá
Victor Hugo, hjá Whitman og Faulkner („angan lofnarblómsins,
yfir sterkari þef af hestum og hugrekki“), í „Grafskrift yfir her
málaliða“ eftir Housman, og í „sjau fóta rúm“ í Heimskringlu. Að
baki því sem virðist einföld sagnfræði liggur slunginn sálfræðilegur
leikur. Haraldur Englakonungur lætur sem hann þekki bróður sinn
ekki til að hann geri sér ljóst að hann má ekki heldur þekkja hann.
Tósti svíkur bróður sinn ekki, en hann svíkur bandamann sinn ekki
heldur. Haraldur Englakonungur er reiðubúinn að fyrirgefa bróður
sínum, en ekki að þola afskipti Noregskonungs og hegðar sér á
mjög skiljanlegan hátt. Ég segi ekkert um hið snjalla tilsvar hans:
að gefa þriðjung ríkis alls, að gefa sjö fóta rúm.3
2 Snorri Sturluson, Haralds saga Sigurðarsonar, Heimskringla III, Reykjavík: Hið íslenska fornritafélag,
1979, bls. 186–187. Neðanmálsgrein þýðanda.
3 Carlyle (Early Kings of Norway, XI) spillir þessu knappa orðalagi með óheppilegri viðbót. Við sjö
fóta rúm bætir hann for a grave („undir gröf“). Neðanmálsgrein höfundar.