Milli mála - 01.01.2011, Page 208
208
Um José Saramago
José Saramago fæddist árið 1922 í Azinhaga, litlu þorpi fyrir norðan
Lissabon. Foreldrar hans voru fátækir leiguliðar og höfðu ekki efni
á að kosta hann til langskólanáms. Hann gekk í iðnskóla en fékk
jafnframt tækifæri til að læra frönsku og bókmenntir í skólanum.
Að öðru leyti var hann sjálfmenntaður, sótti bókasöfn á kvöldin eftir
vinnu og var orðinn 18 ára þegar hann eignaðist sína fyrstu bók.
Saramago var kominn yfir fimmtugt þegar hann hóf að sinna
ritstörfum fyrir alvöru. Fram að því hafði hann m.a. starfað sem
lásasmiður, skrifstofumaður, prófarkalesari, blaðamaður og þýðandi.
Hann varð aðstoðarritstjóri dagblaðsins Diário de Noticias árið 1974
en missti starfið í pólitískum hræringum ári síðar og ákvað þá að
gerast rithöfundur. Hann gaf út þrjár ljóðabækur, dagbækur og
fjölmargar skáldsögur. Hann var sömuleiðis virkur bloggari síðustu
æviárin. Hann var alla tíð sannfærður kommúnisti og guðleysingi
og verk hans féllu ekki alltaf í kramið hjá íhaldssömum stjórnvöldum
og kaþólsku kirkjunni. Þegar skáldsaga hans O Evangelho Segundo
Jesus Cristo (Guðspjall Jesú Krists) kom út árið 1991 neituðu
yfirvöld að leggja hana fram til bókmenntaverðlauna Evrópu sam-
bandsins en neyddust þó til að breyta þeirri ákvörðun vegna harðra
viðbragða á alþjóðlegum vettvangi. Saramago flutti frá Portúgal og
settist að á eyjunni Lanzarote í kjölfar þessa uppistands. Árið 1998
hlaut hann bókmenntaverðlaun Nóbels, fyrstur Portúgala. Síðasta
skáldsaga Saramagos, Cain (Kain) kom út árið 2009 og olli hún
einnig fjaðrafoki innan kaþólsku kirkjunnar. Saramago lést árið
2010 og var þá nýlega byrjaður á enn einni skáldsögu. Skáldsagan
Blinda (Ensaio sobre a cegueira) kom út í íslenskri þýðingu árið
2000.2
2 José Saramago, Blinda, þýð. Sigrún Ástríður Eiríksdóttir, Reykjavík: Vaka-
Helgafell, 2000.
ÞRJÚ LJÓð