Læknablaðið - 15.01.2005, Qupperneq 44

1945-1 954 / MAGA- OG S K EI F U G A R N A R SÁ R
sjúklinga séu fyrst og fremst komin undir því hversu
fljótt þeir eru opereraðir. í statistík yfir 621 tilfelli
frá Bandaríkjunum tilgreind af Thomas, Williams og
Walsh og Sallick dóu:
2% af 246 tilfellum opereruðum innan 6 klst.
15% af 220 - - eftir 6-12 -
30% af 155 - - eftir 12-24 -
100% af 2 - - eftir meira en 24 -
Nú vildi svo undarlega til að þeir 2 sjúklingar er
dóu á St. Jósefsspítala eftir aðgerðina höfðu báðir
verið opereraðir aðeins 3 klukkustundum eftir að
perforation átti sér stað. Báðir dóu á sama ári í sama
rúmi og með rúmlega eins mánaðar millibili og verð-
ur vikið að því síðar.
Dagsetning og ár aðgerðar
Eins og tafla I sýnir er fyrsti sjúklingurinn opereraður
10. nóv. 1923. Enginn frá 1923-1925, einn árið 1926,
fimm árið 1927, enginn frá 1928-1933, síðan einn á ári
til 1943, fjórir árið 1944 og úr því 1-3 á ári.
Localisatio sársins og komplicationir
Ekki er ævinlega auðvelt að dæma um það við oper-
ationina hvort um ulcas ventriculi eða duodeni er að
ræða. f fáum tilfellum var diagnosis ulcus juxta pylor-
icum en þau eru hér talin með ulcus duodeni. Eru þá
aðeins 7 tilfellin ulcus ventriculi og 20 ulcus duodeni,
og eru það lík hlutföll og gengur og gerist í hærri töl-
um síðari ára. Að minnsta kosti 4 þessara sjúklinga
höfðu peritonitis universalis og það á háu stigi. Ann-
ars er ekki unnt að draga þar hreinar markalínur því
að allir hafa þeir haft meiri og minni lífhimnubólgu en
2 fengu ileus eftir aðgerðina.
Aðgerðir
Aðgerð var jafnan hin sama. Sutura ulceris og drenage
aðeins viðhöfð í 2 tilfellum (nr. 1 og nr. 5). í 3 tilfellum
var fyrst skorið inn á botnlangann og hann tekinn og
í einu tilfelli var lögð Witzels fistula. í einu tilfelli var
gerð resectio costæ vegna abc. Subphrenicus en engin
laparotomia. Aðgerðirnar önnuðust 4 læknar: Matt-
hías Einarsson, Guðm. Thoroddsen, Karl Sig. Jónas-
son og höfundur þessara lína. Allar reoperationirnar
voru framkvæmdar af þeim síðasttalda, nema á nr. 5,
hana gerði Matthías Einarsson.
Dámir eftir aðgerðina
Eins og áður er getið dóu tveir sjúklingar á þriðja
sólarhring eftir operationina, þrátt fyrir að ekki voru
liðnar nema þrjár klukkustundir frá perforation þeg-
ar hún fór fram. Báðir höfðu sjúklingar þessir lifað
á mjög ströngu mataræði í mörg ár. Þeir voru báðir í
óvenju miklu shock-ástandi en peritonitis virtist ekki
vera mjög mikil og lokun sáranna virtist vera örugg.
Báðir fengu þeir háan hita og dóu úr hyperpyrexia.
Væntanlega hafa báðir þessir sjúklingar verið op-
ereraðir of fljótt, þ.e. þeir hafa ekki verið búnir að
ná sér nógu vel eftir byrjunarshockið og fullnægjandi
antishock-meðferð ekki verið viðhöfð í tíma, sumpart
vegna of mikillar bjartsýni vegna fyrri reynslu.
Reoperationir
Ellefu af þeim 25 sjúklingum er lifðu af fyrstu að-
gerð voru opereraðir á ný vegna sama sjúkdóms eða
komplicationar við hann eftir 1-6 ár frá fyrri aðgerð,
nema nr. 26 er fékk ileus eftir viku og aftur eftir 2
vikur frá fyrstu operation.
G.e. anast. r. c. p. var gerð á 5 sjúklinganna (og
þar að auki á nr. 16 eftir fyrri perforation sbr. tafla III
nr. 2) en resectio ventriculi (et duodeni) var gerð á 4
þeirra. Nr. 7 fékk ileus chr. og var margopereraður
vegna hans og dó loks eftir rúm þrjú ár af afleiðingum
þess.
Árangur og síðari afdrif (á árinu 1949)
Af þessum 27 sjúklingum eru nú 7 dánir: 2 eftir fyrstu
aðgerð, 1 eftir síðari aðgerð, 1 úr apoplexia cerebri
(nr. 5), 1 af slysförum (nr. 21) og einn úr ileus chr.
(nr.7).
Árangur af reoperation hinna eftirlifandi hefir ver-
ið góður, hvort sem gerð hefir verið G.e. anast. eða
resectio ventriculi. Pá eru 12 sjúklingar ótaldir, þar af
einn útlendingur sem ekkert er vitað um (nr. 6). Góð-
ur eða sæmilegur árangur eftir fyrstu aðgerð er hjá
fnr. 1,4,9,10,17,22,25,26,27, en misjafn eða slæmur
í tveim tilfellanna (nr. 11 og 16).
Stuttar athugasemdir um einstök tilfelli
Sjúkl. nr. 1. Þetta er sennilega fyrsta tilfellið á íslandi
sem skorið er upp vegna perforationar að því er best
verður vitað. Höfundur þessarar greinar sá sjúklinginn
úti í bæ rúmum 3 sólarhringum eftir að hún veiktist.
Bungaði þá neðra abdomen mjög út og þar var sterk
deyfa, defens mikill um allt og hár hiti, en sjúklingurinn
þó furðu hress svo að lagt var í að gera laparotomia.
Um orsök þessa pertonitis var ekkert vitað svo að
skorið var fyrst inn neðan nafla. Abdomen var fullt
af grænleitum þunnum greftri er var tæmdur út í lítra-
tali og síðan skolað með spysiolog. saltvatni. Kom þá
í ljós að adnexa og appendix voru heilbrigð svo að
sárinu var lokað og nýr skurður lagður í miðlínu ofan
naflans. Er þar einnig allt fljótandi í greftri og engin
perforation finnanleg í fyrstu, þar til maginn er dreg-
inn vel niður. Finnst þá fingurgómsstórt perforations-
op efst í cardial-hluta magans og miklar skánir þar í
kring. Við illan leik tekst þó að loka sárinu og dren
lagt inn á magann. Sjúklingurinn var lengi háfebril en
batnaði að lokum og hefir liðið vel síðan. (Gifst og átt
þrjú börn).
Sjúkl. nr. 12: í þessu tilfelli voru mjög miklar
matarleifar um allt peritoneum því að sárið sprakk
skömmu eftir máltíð. Sjúklingurinn gekk lengi vel um
44 Læknablaðið 2005/91