Læknablaðið - 15.01.2005, Síða 95

1975-1984 / BERKLAVEIKI
DEATH RATES FROM TUBERCULOSIS ALL FORMS PER 100.000 POPULATION,
YEAR 1970, IN EUROPEAN COUNTRIES.
RATES FROM 1969 PER IOOOUU POPULATION
Fig. 20. En þrátt fyrir allan þennan góða árangur tel ég mér
enn sem fyrr skylt að bera fram varnaðarorð. Smitun-
ar- og sýkingarhætta er enn fyrir hendi. Hún þarf ekki
að minnka að sama skapi sem sýkingaruppsprettum
fækkar því að jöfnum höndum eykst þá fjöldi þeirra
sem næmir eru fyrir veikinni. Hver uppspretta get-
ur því valdið margföldum usla á við það sem áður
var. Andvaraleysi í berklavörnum þjóðarinnar gæti
því haft hinar alvarlegustu afleiðingar. Höfuni ávallt
hugfast að berklaveikinni hefur ekki verið að fullu út-
rýmt meðan einstaklingar eru til í landinu sem smitast
hafa af berklaveiki" (88).
í dag, 12 árum síðar, eru orð þessi í fullu gildi.
í Evrópu, einkum norðan- og vestanverðri, svo og
í Norður-Ameríku hefur meira eða minna skipulögð
barátta gegn berklaveiki verið háð hartnær í eina öld
og borið mikinn árangur, einkurn á síðustu áratugum.
Má þannig telja að í dag sé útbreiðsla og tíðni sjúk-
dómsins hvergi minni en í þessum löndum.
I öðru lagi koma svo lönd í suður- og austurhluta
Evrópu svo og Austurlönd nær og önnur arabaríki
ásamt ýmsum öðrum löndum heims. A mynd 20 má
sjá dánartölur af völdum berklaveiki (allar tegundir)
í Evrópulöndum miðað við 100 þús. íbúa árið 1970
(146). Þó að berkladauðinn sé eigi lengur beinn mæli-
kvarði á útbreiðslu sjúkdómsins, heldur miklu fremur
á meðferð hans, má af myndinni ráða að útbreiðsla
veikinnar í Suður- og Austur-Evrópulöndum hlýtur
að vera allveruleg og sums staðar mikil.
I þriðja lagi er þó ástandið tvímælalaust langverst
hjá þróunarþjóðum Asíu og Afríku þar sem sjúkdóm-
urinn hefur náð geysilegri útbreiðslu á vissum land-
svæðum og jafnvel í heilum löndum.
Má þannig í stórum dráttum greina þrjú mismun-
andi útbreiðslustig sjúkdómsins í heiminum.
Á árinu 1964 taldi sérfræðinganefnd Alþjóðaheil-
brigðisstofnunarinnar um berklaveiki að sjúkdómur-
inn væri mikilsverðasti smitsjúkdómur veraldar (149).
Árið 1974 áætlar sama nefnd að um 15-20 milljónir
manna séu með smitandi berklaveiki í heiminum og
að á sumum svæðum þróunarlandanna sé árleg tíðni
sjúkdómsins, þ. e. nýir sjúklingar, 200-350 miðað við
100 þús. íbúa. Á slíkum stöðum ntá gera ráð fyrir að
heildarfjöldi smitandi sjúklinga sé tvöfalt hærri, þ. e.
um 400-700 miðað við 100 þús. íbúa (150).
Eftirtektarvert er að meðal þeirra þjóða sem best
eru á vegi staddar í þessu efni, þ. e. Norður- og Vestur-
Evrópa svo og U.S.A. og Kanada, telja ýmsir ábyrgir
aðilar að sjúkdómnum hafi verið útrýmt og láta hafa
slíkt eftir sér í áhrifamiklum fjölmiðlum. Hér á landi
hefur þessa því miður einnig orðið vart. Er hér um
mikinn misskilning að ræða. Það mun taka marga ára-
tugi og jafnvel mannsaldra að útrýma berklaveikinni.
Þó að þjóðir komist á það stig að sjúkdómurinn teljist
eigi lengur heilsufarslegt vandamál, eins og t. d. er nú
að verða hér á landi, getur verið enn langt í útrým-
ingu hans.
Með þeirn tíðu og miklu flugsamgöngum sem nú
eru um allan heim má telja víst að sjúkdómurinn ber-
ist land úr landi. Hvert eitt land og þá sérstaklega þau
sem lengst hafa náð í að losa sig við hann verða að
vera við því búin að taka á móti nýrri smitun frá nýj-
urn sjúklingum sem dvalist hafa erlendis, smitast þar
og sýkst. Útrýming smitandi sjúkdóma sem berkla-
veiki tekst því aldrei til fulls fyrr en allar þjóðir heims
leggjast á eitt um að framkvæma hana. Þeirrar stund-
ar að slíkt takist getur orðið langt að bíða en að sjálf-
sögðu ber að setja sér slíkt stefnumark.
Það er því nauðsynlegt að til sé áætlun um útrým-
ingu sjúkdómsins, enda hefur undanfarin ár verið
unnið á þann hátt á meðal flestra menningarþjóða.
Slík áætlun verður að vera í stöðugri endurskoðun
Læknablaðið 2005/91 95