Læknablaðið - 15.11.2005, Qupperneq 62

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SAGA LÆKNISFRÆÐINNAR
Um fyrstu íslensku konurnar í læknastétt
Hrefna Finnbogadóttir/Harriet Kurtz, síðar McGraw, læknispróf 1907, Chicago
Margrét
Georgsdóttir
Höfundur er heimilislæknir
og formaður Félags kvenna í
læknastétt.
Greinin er unnin upp úr
fyrirlestri sem höfundur flutti
á þingi norrænna áhugamanna
um sögu læknisfræðinnar
11. ágúst siðastliðinn. Fyrsti
hlutinn birtist í októberblað-
inu en þriðji og síðasti hlutinn
verður birtur í desember.
Uppruni
Hrefna fæddist á Islandi 24. apríl 1875 á Tindum
í Geiradal í Barðastrandasýslu, en fæðingardagur
hennar er ranglega skráður í kirkjubækur sem
27. apríl 1875. Foreldrar hennar voru Finnbogi
Guðmundsson, smiður og skottulæknir, 1841-1883,
og kona hans Mildríður Margrél Benediktsdóttir,
f. 1848, dóttir Benedikts Einarssonar sem var
einn þekktasti skottulæknir síns tíma og Sólrúnar
Sæmundsdóttur sem einnig stundaði skottulækn-
ingar lengi vel. Hrefna var 7. dóttir foreldra sinna
og skírð eftir Ingunni Hrefnu systur sinni, f. 1874,
sem lést á fyrsta ári. Hún ólst upp á Tindum og var í
miklu uppáhaldi Sólrúnar móðurömmu sinnar sem
sinnti henni mikið og las henni sögur og ævintýr.
Flutningur til Vesturheims
Erfitt tíðarfar á Islandi olli því að foreldrar hennar
ákváðu að flytja vestur um haf til Kanada 1883,
með dæturnar sex. Þar lenti fjölskyldan í miklum
erfiðleikum, fjölskyldufaðirinn dó skömmu eftir
komuna þangað, móðirin fór með dætur sínar til
Winnipeg og settist þar að, en missti fljótlega allar
eignir sínar sem hún hafði lagt í fyrirtæki í góðri trú,
og lenti skömmu síðar í slysi svo hún varð óvinnu-
fær. Hún varð því að senda allar dætur sínar frá sér
og koma þeim í vinnu, en Hrefnu var komið fyrir
í fóstri hjá lögmannshjónum í Winnipeg. Hún var
ósátt við fóstrið og fór aftur til móður sinnar. Hún
var þá send til frænku sinnar í N-Dakota og dvaldi
hjá henni sumarlangt, síðan hjá íslenskum hjónum
næsta vetur, en vorið eftir var hún send aftur til
Winnipeg til eldri systur sem þar hafði vinnu. Fór
þá sjálf að vinna fyrir sér 9-10 ára gömul, fyrst við
barnagæslu, síðan sem starfsmaður á veitinga-
húsi og eftir það við hver önnur störf sem til féllu.
Fjórum árum síðar tóku fjórar systra hennar sig
upp og fluttu til Sioux Falls í S-Dakota og stofnuðu
þar og starfræktu þvottahús og fór Hrefna með
þeim. Þar stóð hún við þvottabala í þrjú ár, oft
miður sína af ofþreytu og kulda. Þrældómur, vos-
búð, næringarleysi og flækingur þessara ára settu
mark sitt á hana ævilangt.
Menntun
Þegar Hrefna kom til Kanada var hún vel læs og
skrifandi. í Sioux Falls kynntist hún dönskum prest
sem kenndi henni dönsku meðal annars með því
að láta hana lesa Biblíuna og kom henni alþýðu-
skóla sem hann starfaði við. Þar nefndu skólasyst-
kini hennar hana Harriet og gekk hún undir því
nafni síðan. Síðan tókst henni að komast í trúboðs-
skóla í Minneapolis og eftir það í hjúkrunarnám
í Lincoln í Nebraska þar sem hún lauk 1900, og
síðar í sérnám í hjúkrun. Hún varð alltaf að vinna
fyrir sér með náminu og lagði svo hart að sér að
með ólíkindum þótti. Hún vann vinnukonustörf
á morgnana og á kvöldin, fór í skólann á daginn,
lagði sig nokkrar klukkustundir og vaknaði kl. 02
á nóttunni til að lesa. Hún var oft vansvefta, hafði
lítið að borða og naumast föt til skiptanna.
A námsárunum kynntist hún ungum lækna-
nema, John Kurtz, og giftist honum er hún hafði
lokið námi sínu 1900. Þau fluttu til Colorado þar
sem hann var við nám og henni fannst hún vera
hamingjusamasta konan í heiminum. En hamingja
hennar stóð ekki lengi því eftir þriggja mánaða
hjónaband veiktist maður hennar hastarlega af
lungnabólgu og lést eftir tveggja mánaða erf-
iða sjúkdómslegu sem át upp allar eignir þeirra.
Hrefna fór þá að vinna við hjúkrun ásamt því að
annast mann sinn. Eftir lát hans var hún lengi yfir-
komin af harmi, en hún varð að halda áfram að
vinna fyrir sér.
Hún fór nú til framhaldsnáms og starfa á Battle
Creek Sanatorium í Michigan og hafði þar konu
sem yfirmann og yfirlækni sem var henni algert
nýnæmi. Það vakti áhuga hennar á læknisfræði
og ákvað hún að feta þá braut. Hún sótti um að
komast í læknanám í Chicago og fékk viðurkenn-
ingarskjal hjá Peter A. Downy, yfirumsjónarmanni
læknaskólanna í Chicago, þar sem hann heim-
ilar henni aðgang að öllum þeim læknaskólum í
Chicago er taka við kvenfólki í nám. Hún valdi
Bennett Medical Collage og hóf nám sitt. Hún
vann fyrir sér á námstímanum með hjúkrun, nudd-
lækningum, blaðasölu og hverju sem gafst. Síðasta
árið í náminu rak hún nuddstofu fyrir kvenfólk er
læknar sendu til hennar. Hún lauk læknanámi sínu
þ. 7. maí 1907 og sama ár framhaldsnámskeiði frá
Loyola University. Hún fór í próf til að fá lækninga-
leyfi í Illinois og lauk því og þar hitti hún annan
íslenskan lækni, Sigurð Júl. Jóhannesson sem starf-
aði í Winnipeg.
862 Læknablaðið 2005/91