Læknablaðið - 15.10.2009, Qupperneq 19

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Almennt heilsufar
íslenskra bænda
Gunnar
Guðmundsson 12
lyf-, lungna- og
gjörgæslulæknir
Kristinn
Tómasson3-4
embættis- og geðlæknir
Lykilorð: búskapur, almenn heilsa,
veikindaleyfi, einkenni, ofnæmi,
læknisheimsóknir.
’Lungnadeild
Landspítala, 2læknadeild
HÍ, 3Vinnueftirlitinu,
“rannsóknastofu í
vinnuvernd.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Gunnar Guðmundsson,
lungnadeild Landspítala
E7 Fossvogi,
108 Reykjavík.
ggudmund@landspitali. is
Ágrip
Inngangur: Lítið er vitað um almennt heilsufar
bænda á íslandi. Oft er því haldið fram að það
sé verra en meðal annarra starfshópa. Sérstakt
starfsumhverfi bænda er talið eiga þátt í því.
Tilgangur rannsóknarinnar var að bera almenna
heilsu íslenskra bænda við samanburðarhóp og
prófa þá tilgátu að almennt heilsufar bænda sé
lakara en annarra.
Efniviður og aðferðir: Þverskurðarrannsókn af
öllum bændum á íslandi með bú stærra en
100 ærgildi sem bornir voru saman við hóp
fólks sem ekki eru bændur. Alls var 2042
bændum sendur ítarlegur spurningalisti um
almenn heilsufarseinkenni og læknisheimsóknir
(svarhlutfall 54%). í samanburðarhópi voru
1500 manns sem ekki voru bændur, valdir með
slembiúrtaki (svarhlutfall 46%).
Niðurstöður: Bændur voru eldri og reyktu minna
en samanburðarhópur. Þegar heilsufarseinkenni
síðustu 12 mánaða voru borin saman kom lítill
munur fram. Bændur höfðu sjaldnar fótaóeirð,
þreytu, niðurgang, ofnæmi og heyrnartap.
Það var enginn munur á læknisheimsóknum
vegna margra langvinnra sjúkdóma eins og
sykursýki og háþrýstings þrátt fyrir aldursmun
hópanna. Bændur voru sjaldnar fjarverandi vegna
veikinda og veikindaleyfi þeirra var styttra en
samanburðarhóps.
Ályktun: Lítill mxmur var á almennum heilsu-
farseinkennum og læknisheimsóknum vegna
algengra sjúkdóma þegar bændur voru bornir
saman við hóp af fólki sem ekki var í bústörfum
þrátt fyrir að bændur væru eldri. Rannsóknin
bendir til þess að heilsufar bænda sé ekki lakara
en annarra.
Inngangur
Takmarkaðar upplýsingar eru til um almennt
heilsufar íslenskra bænda á seinni tímum.
Gerðar hafa verið rannsóknir á dánarmeinum1
og krabbameinum bænda.2 Niðurstöður þeirra
rannsókna voru mjög samhljóða því sem erlendar
rannsóknir höfðu sýnt.3'5 Dánartíðni var marktækt
lægri en hjá samanburðarhópnum sem var allir
karlar á Islandi á sama aldri á sama tíma. Dánar-
tíðni vegna krabbameina var einnig marktækt
lægri þegar litið var til allra krabbameina.
Lungnakrabbamein, hjartasjúkdómar og öndunar-
færasjúkdómar voru fátíðari dánarorsakir meðal
íslenskra bænda en annarra og það sama átti við
um dauðaslys. Talsverðar upplýsingar eru til um
heilsufar íslendinga fyrr á öldum þegar flestir
bjuggu í sveitum og voru bændur eða vinnufólk.
Þar er getið um margvísleg líkamleg einkenni.6
Flest bóndabýli á íslandi í dag eru lítil og rekin
af einni eða tveimur fjölskyldum. Þar er sinnt um
búpening og öflun fóðurs fyrir hann, afurðirnar
eru kjöt, mjólk og ullar- og skinnavörur. Virrnu-
stundir eru langar og óreglulegar og lúta engum
reglugerðum um vinnutíma. Bændur vinna oft
einir eða í litlum hópum, nota vélar og tæki sem
mörg hver krefjast mikillar einbeitingar að stýra
og geta verið hættuleg. Líf og starf bóndans er
þannig háð duttlungum veðurs, vélbúnaðar og
búfjársjúkdóma. Þetta vekur spurningar um hvort
almennt heilsufar bænda geti verið lakara en
annarra, sérstaklega vegna erfiðs starfsumhverfis.
Rannsókn þessi hefur að markmiði að skoða
almenn sjúkdómseinkenni og hversu oft meðferðar
er leitað vegna algengra sjúkdóma meðal
starfandi bænda borið saman við þverskurðarsnið
almennings. Með þessu var reynt að svara
spumingunni um hvort almennt heilsufar bænda
og læknisheimsóknir vegna algengra sjúk-
dóma væru öðruvísi en annarra í samfélaginu.
Sérstaklega var leitað eftir því hvort heilsa þeirra
væri verri en annarra. Ef svo hefði verið gæti það
haft áhrif á uppbyggingu heilsugæslu í sveitum
landsins.
Efniviður og aðferðir
Þetta er þversniðsrannsókn meðal allra bænda á
íslandi sem stóðu árið 2002 fyrir búi með meira en
100 ærgildum eða ígildi þess í mjólkurkvóta. Þessi
LÆKNAblaðið 2009/95 655