Læknablaðið - 15.10.2009, Qupperneq 42

FRÆÐIGREINAR
YFIRLITSGREIN
Enduruppbygging eftir krabbameinsaðgerðir
Vefjaenduruppbygging eftir skurðaðgerðir á höf-
uð- og hálssvæði hefur þróast mikið undanfarin
ár og áratugi.59'63
Starfhæfni og áferð þess vefjar sem settur er í
staðinn þarf að parast við þann sem tekinn var í
burtu, sem dæmi ef bein er tekið er settur beinflipi
í staðinn. Ávallt skyldi hafa í huga að það eru til
margar leiðir að sama marki en góð regla er að
velja þá leið sem er einföldust og öruggust fyrir
sjúklinginn.
Eftirfylgd að meðferð lokinni
Sjúklingar sem gengist hafa undir meðferð við
FÞKHH þurfa nána eftirfylgd. Markmið hennar
er annars vegar að fylgjast með mögulegri
endurkomu sjúkdómsins og annarra æxla í efri
loftvegi og hins vegar að líta eftir fylgikvillum
meðferðarinnar. Mælt er með sameiginlegu
eftirliti háls-, nef- og eymaskurðlæknis og
krabbameinslæknis á 2-4 mánaða fresti fyrstu
tvö árin og síðan 4-6 mánaða fresti næstu þrjú ár.
Þegar liðin eru fimm ár frá greiningu er sennilega
nægilegt að fylgjast með þessum sjúklingum á árs
fresti. Ekki er ljóst hvert er ákjósanlegt hlutverk
myndgreiningarrannsókna að meðferð lokinni
en rannsóknir benda til að JS-rannsókn þremur
mánuðum eftir lok meðferðar og síðan ári eftir
meðferð geti hjálpað til við að útiloka að æxlið
hafi tekið sig upp á ný (neikvætt forspárgildi
nálægt 100%).21 Á þeim stöðum þar sem ekki er
möguleiki á að gera JS-rannsókn ætti að minnsta
kosti framkvæma TS-rannsókn 4-6 mánuðum
eftir að meðferð lýkur og síðan þegar einkenni og
skoðun gefa tilefni til. Geislameðferð á höfuð- og
hálssvæði getur valdið margvíslegum síðkomnum
fylgikvillum og skerðingu lífsgæða.64 Þar má
nefna skerta munnvatnsframleiðslu sem getur
leitt til verulegra tannskemmda, vanstarfsemi
á skjaldkirtli ef geislameðferð var beitt á háls-
inn, drep í kjálkabeini og bandvefsmyndun
á hálssvæði. Margir þessara sjúklinga líða
fyrir næringarskort að meðferð lokinni og
oft eru verulegar kyngingartruflanir sem geta
leitt til ásvelginga. í sumum tilfellum er þörf
á langtímanotkun magaraufunar til næringar.
Mikil hjálp fylgir aðstoð næringarfræðinga og
talmeinafræðinga meðan á meðferð stendur og
eftir að meðferð lýkur.
Niðurlag
Flöguþekjukrabbamein á höfuð- og hálssvæði
(FÞKHH) eru krabbamein sem sterklega tengjast
reykingum og neyslu áfengis. Einnig virðist sem
nokkur hluti þessara krabbameina tengist sýkingu
af völdum human papillomavirus (HPV), sérstak-
lega í þeim sem aldrei hafa reykt. Greining þessara
meina er venjulega fengin með ítarlegri skoðun
sérfræðings í háls-, nef- og eyrnasjúkdómum.
Myndgreiningarrannsóknir skipa meginhlutverk
í greiningu og stigun sjúkdóms en á síðari
árum hafa jáeindasneiðmyndir rutt sér til rúms
í auknum mæli sem ein meginstoð greiningar
og uppvinnslu. Meðferð FÞKHH er flókin og
mikilvægt er að meðferðarsérfræðingar vinni
náið saman að meðferð hvers og eins sjúklings.
Hefðbundið teymi sérfræðinga samanstendur
af háls-, nef- og eyrnalæknum með reynslu
í krabbameinsaðgerðum, krabbameinslæknum
og myndgreiningarsérfræðingum. Einnig skipa
talmeinafræðingar verulega stóran sess í með-
ferð á FÞKHH. Skurðaðgerð er enn kjör-
meðferð við mörgum krabbameinum af lágu
stigi en samtvinnuð meðferð með geislum og
krabbameinslyfjum er notuð gegn flestum lengra
gengnum meinum. í mörgum tilfellum má komast
af án skurðaðgerðar en slíkt er einkar heppilegt
við æxli á raddböndum eða í barkakýli þar
sem oft reynist mögulegt að lækna sjúklingiim
án þess að þurfi að fjarlægja barkakýlið. Að
meðferð lokinni þurfa þessir sjúklingar á náinni
eftirfylgd að halda til stuðnings vegna bráðra
og síðkominna aukaverkana meðferðarinnar og
mögulegri endurkomu meinsins.
Þakkir
Islensku krabbameinsskránni eru færðar þakkir
fyrir að láta í té íslenskar tölur um nýgengi og
lifun sjúklinga með flöguþekjukrabbamein á
höfuð- og hálssvæði.
Heimildir
1. Bames L, Eveson JW, Reichart P, Sidransky D. World Health
Organization Classification of Tumours: Pathology and
Genetics of Head and Neck Tumours. Lyon: IARC Press;
2005.
2. Jemal A, Siegel R, Ward E, et al. Cancer statistics, 2008. CA
Cancer J Clin 2008; 58: 71-96.
3. Ferlay J, Autier P, Boniol M, Heanue M, Colombet M, Boyle
P. Estimates of the cancer incidence and mortality in Europe
in 2006. Ann Oncol 2007; 18: 581-92.
4. Kamangar F, Dores GM, Anderson WF. Patterns of cancer
incidence, mortality, and prevalence across five continents:
defining priorities to reduce cancer disparities in different
geographic regions of the world. J Clin Oncol 2006; 24: 2137-
50.
5. Goldenberg D, Lee J, Koch WM, et al. Habitual risk factors
for head and neck cancer. Otolaryngol Head Neck Surg 2004;
131: 986-93.
6. Pelucchi C, Gallus S, Garavello W, Bosetti C, La Vecchia
C. Alcohol and tobacco use, and cancer risk for upper
aerodigestive tract and liver. Eur J Cancer Prev 2008; 17: 340-
44. *
7. Boffetta P, Hecht S, Gray N, Gupta P, Straif K. Smokeless
tobacco and cancer. Lancet Oncol 2008; 9: 667-75.
678 LÆKNAblaðið 2009/95