Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Page 78

BIRNA BJARNADOTTIR
heldur hann áfram að hrífa oklcurr Hvað er list? Þessar spumingar hafa
sett mark sitt á sköpunarstarf hug\isinda og skáldskapar síðari tíma, ekki
einvörðungu í Frakklandi heldur einnig í enskumælandi löndum og \ið-
ar. Sú kynslóð franskra hugsuða sem haft hefur hvað mest áhrif á nýsköp-
un í hugvísindum síðari tíma er einmitt kynslóðin sem svaraði kalli
spurninga Blanchots, fólk eins og Jacques Derrida, Alichel Foucault,
Héléne Cixous, Luce Irigaray, Michel Leiris, Jean-Luc Nancy og Geor-
ges Bataille. Það vekur athygli að í enskumælandi löndum eru áhrif
Blanchots fyrst og fremst merkjanleg í verkum skálda og rithöfunda.
Kannski er ástæðan sú að fyrir utan áhrifamikla kenningu sína um tungu-
máHð, sem og þá miklu rækt sem hann hefur lagt við fyrirbærafræði fag-
urfræðinnar, er Blanchot sagður fyrst og síðast existensíalisti sem leggur
sig efrir kringumstæðum „úrslitastunda".15
Það sem skiptir máli fyrir umfjöllun þessarar greinar er að ólíkt þeim
sem leggja áherslu á menningarfélagslegt samhengi bókmennta, á hið fé-
lagslega gangvirki sem býr bókmenntasríðinu að baki, á „\tra hlut\rerk“
bókmennta eða þau málefni sem bókmennrir kunna ýmist að þjóna eða
leggja lið, telur Blanchot helstu ákvarðanir mennskrar tilveru eiga sér
stað innan bókmenntanna en ekki utan þeirra. Blanchot lítur svo á að
lífsháskinn felist í sjálfum skrifunum og beinir þar með sjónum að wögu-
leikuw bókmennta. Hugmtmdin um að rými feli alltaf í sér einhver mörk
er rúmffek í skrifum Blanchot og bókmenntaumfjöllun sinni beinir hann
aftur og aftur sjónum að þeim höfundum sem eru sífellt, en með ólíkum
hætti, að hugsa og skrifa um takmörk. Þetta eru höfundar á borð við
Hölderlin, Rilke, Mallarmé og Kafka.16
Annars má segja að Blanchot fari um víðan völl í skrifum sínum, hvort
heldur í heimi bókmennta, fagurffæði eða heimspeki. Sú túlkunarhefð
sem Bourdieu vnll að váð yfirgefum vánnur því á sinn hátt í Blanchot. En
líkt og gildir um það fólk sem er sér meðvitað tun óræða stöðu fagur-
fræðinnar á síðari tífnum, kann Blanchot sitt fag. Um möguleika skáld-
15 Sjá Gerald L. Bruns, „Blanchot, Maurice“ í Encydopedia of Aesthetics, ritstj. Michael
Kelly, New York og Oxford: Oxford University Press 1998, s. 283-286.
16 Við þennan lista má bæta. Nietzsche er t.a.m. einn þeirra höfunda sem Blanchot
hefur dvalið við. Hið sama gildir um De Sade. Sjá t.d. greinasöfn Blanchot The IVork
of Fire og The Space of Literature. Einnig má benda á grein Eiríks Guðmundssonar
,Á ferð um eigin stíga og Guðbergs Bergssonar", (Hvað rís úr djúpinu? Guðbergur
Bergsson sjötugur, s. 23-29). Þar eru á sveimi þeir Guðbergur, Blanchot, Rilke og
Sigfús Daðason.
76