Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Page 61

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
243
tignarslaða ekki siður „veruleiki“ en öðrum sá heimur, er þeir
skynja með augum og eyrum.
Víst er það rétt, að skynsemi vorri eru takmörk sett. En vér
eigum samt enga þekkingarlind aðra en skynsemina í sambandi
við hlutverulega (okjektiva) reynslu, sem ávallt er á einhvern
hátt tengd skilningarvitunum. Og þessi takmörk mannlegrar
skynsemi eru engan veginn altæk (absolut), nema þegar þau
eru skoðuð frá þröngu sjónarmiði líðandi stundar. Þau hverfa,
•ef á er litið frá sjónarmiði ótakmarkaðrar fraintíðar. Því að erf-
itt er að hugsa sér framtíðarreynslu vísindanna takmörk sett,
en ef svo er ekki, þá eru ekki heldur takmörk fyrir þeirri þekk-
ingu, sem skynseminni er fært að vinna úr þeim efniviði.
Þessi heimsskoðun efnishyggjumannsins er þannig, að ekki er
ástæða til að vorkenna honum hana eða bera kviðboga fyrir
andleguni velfarnaði hans, að því er til hennar tekur. Sé það
rétt, að nokkurt öryggisleysi eða ófullnægja fylgi þeirri afstöðu
að vilja ekki viðurkenna sem þekkingaratriði annað en visinda-
legar staðreyndir, þá koma þar á móti efasemdir þær og' sú
slæma samvizka, sem hljóta að þjá hvern lieiðarlegan og alls-
fiáðan trúmann, þegar hann gerir sér þess grein, að það get-
ur eins vel verið blekking tóm, sem hann er að telja sér trú
um, að liann viti með vissu. Hann er þvi i rauninni undir sama
öryggisleysið og ófullnægjuna seldur, og kemur það fram í því,
er hann viðurkennir, að trúaratriði hans verði ekki sönnuð, því
að það þýðir þetta og ekkert annað en þetta: Þau geta eins vel
verið ósönn. — Hins vegar gæti verið ástæða til að hafa nokkr-
ar áhyggjur af líkamlegum velfarnaði efnishyggjumannsins í
þjóðskipulagi, sem hefnir sín á honum með því að dæma hann
utangarðs við mannfélagið.
Björn Franzson.
Mér þykir rétt að taka það fram, að þessi grein Björns Franzsonar
•er skrifuð á undan ritdómi, sem birtist eftir mig um Líf og dauða i
Þjóðviljanum 2. jan. 1941. Ritstj.
Þórbergur Þórðarson: Ofvitinn. Bókaútgáfa Heims-
kringlu. Rvík 1940.
Sjálfsævisaga Þórbergs Þórðarsonar, og samtíðarsaga, sem hófst
með íslenzkum aðli og heldur áfram i Ofvitanum, ætlar að verða
einstakt verk og merkilegt i íslenzkum bókmenntum. Það er djörf
og hreinskilin lýsing á stórbrotnustu og öfgafyllstu tímum, sem
þjóðin hefur lifað, en jafnframt mjög persónulegt verk eins ein-