Tímarit Máls og menningar - 01.12.1941, Page 48

254
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
eu undir lok aldarinnar. En þótt Parísarkommúnan yrði
að lmíga í valinn, þá reið vofa hennar liúsum hins þriðja
lýðveldis allt til hins síðasta. Þegar her og stjórn Fralck-
lands biluðu á báðum fótum í júnímánuði 1940 og aftur-
haldið vildi fá frið við Hitler fyrir livern mun, þá var
rauða vofan særð fram í síðasta sinni. Franska stjórnin
situr á ráðstefnu, og Weygand hershöfðingi kemur þjót-
andi inn í stjórnarherbergið og hrópar: „Kommúnistarn-
ir liafa tekið París! Það eru uppþot um alla borgina! Maur-
ice Thorez er setztur að i Elyséehöllinni!“ Að vísu var
þetta lygi, en orð hershöfðingjans sýna, hvað vænlegast
var talið til að fá hina borgaralegu ráðherra til að gefa
upp alla vörn.
Og svo var Þýzkaland hin þriðja fylgja franska lýð-
veldisins. Þetta járngráa herveldi, sem teygði sína sterku,
ungu limi frá Memel vestur fyrir Rín, og hafði i þremur
styrjöldum sýnt undrandi heimi, hvað furor teutonicus
mátti sín. Þýzkaland hvíldi alla stund síðan eins og mara
a franska lýðveldinu, markaði mál þess bæði utan ríkis og
innan, unz það stóð vfir liöfuðsvörðum þess sjötíu árum
síðar.
2.
Viðburðir áranna 1870—71, fransk-þýzka striðið og upp-
koma franska lýðveldisins olli aldahvörfum í sögu Evrópu.
Þá er lokið þjóðlegri sameiningu Þýzkalands og Italíu.
Hvorugt þessara landa er lengur „landfræðilegt hugtak“,
eins og verið hafði um alda skeið, heldur kref jast þau jafn-
réttis við hin önnur stórveldi. En um leið var lokið hinu
pólitíska forræði Frakklands á meginlandi Evrópu, sem
Frakldand hafði farið með nær óslitið frá því á 17. öld.
Hinir gömlu stórveldisdraumar þess um meginlandsfor-
ræði voru búnir að vera, að minnsta kosti á meðan bið
nýskapaða þýzka keisaradæmi gat skijiað þann sess í miðri
Evrópu, er það hafði unnið með sverði sínu. En fyrst í
stað voru litlar likur til, að Frakkland fengi reist rönd við
ofurveldi Þýzkalands, enda ])ótt það væri allt af vilja gert,