Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Side 69

LÝÐIÍÆÐI
59
með þjónustusemi sinni og aðstoð við Hitlersfasismann á hernáms-
árunum. Kenningin um íhlutun Rússa er vissulega meira en óþörf
til skýringar á þessum hrakförum afturhaldsflokkanna og engin
ástæða til að gera ráð fyrir, að farið hefði öðruvísi í þessum lönd-
um, þó að Rússar hefðu ekki orðið til að leysa þau úr ánauðinni,
hefði annars ekki verið um að ræða íhlutun úr neinni annarri átt.
I Grikklandi voru Rússar hvergi nærri, og tókst þó ekki þar í landi
að koma afturhaldinu til valda að nýju nema með tilstyrk erlendra
hersveita. Ef litið er á allar aðstæður í þessum löndum, virðist því
óhugsandi, að hinir gömlu afturhaldsflokkar eigi afturkvæmt til
valda þar. Þetta merkir auðvitað engan veginn, að það sé rétt, sem
oft er haldið fram, að allir stjórnarandstöðuflokkar séu þar bann-
aðir eða að minnsta kosti sviptir öllum skilyrðum frjálsrar starf-
semi. Það er að vísu rétt, að starfsemi fasistaflokka er forboðin sam-
kvæmt þeim meginreglum Krímskagaráðstefnunnar, sem fyrr er get-
ið. En að öðru leyti eru engar hömlur lagðar á lögmæta starfsemi
andstöðuflokka. Þeir njóta meira að segja í ýmsum greinum hlunn-
inda, sem enginn kommúnistaflokkur í borgaralýðræðisþjóðfélagi
gæti gert sér vonir um, eins og sjá má til að mynda af því dæmi, er
búlgarska stjórnin tók að sér fyrir kosningar að sjá öllum stjórn-
málaflokkum fyrir ókeypis húsnæði til fundahalda. Hitt verður
stjórnarfarið auðvitað ekki sakað um, að þorri þessara þjóða vilja
ekki hlíta forystu fyrr nefndra afturhaldsflokka, og þegar sumir
fulltrúar hins „vestræna lýðræðis“ eru að heimta völdin í hendur
þessum flokkum, er það vissulega engan veginn lýðræðisleg krafa.
Annað atriði, sem orðið hefur ásteytingarsteinn jafnvel ýmsum
heiðarlegum lýðræðissinnum, er sú samfylking frjálslyndra lýðræð-
isflokka, sem tekið hefur að sér forystuna í stjórnmálalífi Austur-
evrópulandanna. Gagnrýnendur þessa fyrirkomulags ímynda sér, að
því er virðist, að lýðræðinu væri að einhverju leyti betur borgið,
ef þessi samfylking klofnaði aftur í andstæða flokka eða flokksbrot,
sem eyddu orku sinni í ófrjóa baráttu og fjandskap sín á milli. Hér
er flokkakreddan enn á ferðinni, sú fráleita villutrú, sem ímyndar
sér flokkabaráttuna út af fyrir sig svo sem einhverja sérstaka lýð-
ræðisdyggð án tillits til þess, hvort þessi barátta eigi sér nokkra
réttlætingu eða ekki. Mætti þó ekki öllum raunverulegum lýðræðis-