Tímarit Máls og menningar - 01.03.1951, Síða 28

18
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
heimur, hverjum þeim sem hefur augu til að sjá og skynja. Öldin er
mannkynsins. Öldin er íslands. Lífssigur okkar er að skilja lögmál
hennar og hlíta þeim, láta ekki slíta okkur úr tengslum við þróunina,
og vita að við megum treysta á land og þjóð. Og framar öllu að láta
okkur ekki skorta einurð og hugrekki sem er eins og Jón Sigurðsson
komst að orði ómissandi hverjum þeim sem vill vinna þjóð sinni gagn.
14
Einn atburður úr sjálfstæðisbaráttu íslendinga hefur greypzt fastar í
minni en nokkur annar. Hann gerðist á þjóðfundinum í Reykjavík
1851, fyrir réttum hundrað árum. Konungur hafði nokkrum árum
áður heitið íslendingum sérstjórn og endurreisn alþingis, en Dana-
stjórn var nú ráðin í að hafa það loforð að engu og gera ísland að
amti í Danmörku og láta það ganga undir dönsk lög, og hugsaði sér
að knýja Islendinga til þess með valdi og sendi í því skyni herlið til
landsins sem var látið vera á stjái á götum Reykjavíkur meðan þjóð-
fundurinn stóð. Einn prestur gerði fyrirspurn hverju það sætti að her
væri kominn til landsins, en fékk loðin svör. Á hinn bóginn létu ekki
þjóðfundarmenn herinn skelfa sig, né hafa áhrif á einurð sína nema
til að skerpa hana, og vera sér kvaðning um að betur þyrfti að gæta en
ella málstaðar landsins. Stóðu þeir fast á máli sínu undir forystu Jóns
Sigurðssonar, jafnvel sumir af þeim konungkjörnu. En svipmest af
þessum fundi, sem gert hefur hann að marksteini í sjálfstæðisbaráttu
Islendinga, eru viðbrögð þjóðfundarmanna þegar fulltrúi hins erlenda
valds, Trampe greifi, vildi beita fundinn ofbeldi og slíta honum, og Jón
Sigurðsson lét hann ekki ljúka orðum, stóð upp og sagði: ég mótmœli,
og fulltrúar íslands tóku undir einum rómi: vér mótmælum allir. Þeir
létu ofbeldið ekki lækka sig, heldur stælti það hugdirfsku þeirra og þeir
gengu að vörmu spori af fundinum til að búast til nýrrar sóknar, og
þeim bjó sú þykkja í skapi að þeir neituðu allir að sitja veizlu kon-
ungsfulltrúa um kvöldið. Mótmæli Jóns Sigurðssonar og þjóðfundar-
ins urðu kjörorð íslendinga í sjálfstæðisbaráttunni upp þaðan, leiftr-
andi fáni sem þeir skipuðu sér undir, leiðarljós hverjum íslendingi
sem vildi vinna landi sínu.
Á aldarafmæli þessa viðburðar, sem svo fögrum ljóma stafar af í
sögu íslands, ber hugsjónir Jóns Sigurðssonar ekki hátt í stjórnarsöl-